اصلاح و بازپروری مجرمان در سیاست جنایی اسلام: مبانی، روش‌ها و اهداف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و حقوق قضایی، جامعة المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 دانشیار گروه فقه و حقوق، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، تهران، ایران

چکیده

اصلاح و بازپروری به معنای مجموعۀ اقدامات بهسازی اجتماعی که برای درمان و ارشاد مجرمین به اجتماع انجام می‌گیرد، از جمله سیاست‌های مهم مورد بحث جرم‌شناسان در یکی - دو قرن اخیر است و اهتمام به اصلاح و درمان مجرمان از جمله شاخصه‌های یک سیاست جنایی مطلوب به شمار می‌آید. از دیدگاه اسلام، درمان و بازپروری مجرمان یک ارزش شناخته می‌شود و متون اسلامی لبریز از آموزه‌ها و راهبردهای اصلاحی است. پرسش اصلی پژوهش این است که «سیاست جنایی اسلام چه مبانی، روش‌ها و اهدافی برای اصلاح و بازپروری مجرمان ارائه می‌دهد؟». این مقاله با استفاده از روش تحقیق توصیفی - تحلیلی و بررسی متون اسلامی، درصدد واکاوی ماهیت و ابعاد بازپروری و اصلاح مجرمان در سیاست جنایی اسلام است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد اسلام ضمن استفاده از تجارب بشری غیرمغایر با موازین اسلامی، دیدگاهی فراتر از بازپروری اجتماعی دارد و با ارائه روش‌های خاصی همچون توبه‌درمانی، عفو‌درمانی، نماز‌درمانی و سایر راهبردهای اصلاحی، به اصلاح درونی و تربیت اخلاقی مجرمان توجه ویژه‌ای دارد. این رویکرد افزون بر اصلاح مجرم، زمینه بازگشت او به جامعه در جایگاه عضوی مفید را فراهم می‌آورد. بنابراین سیاست جنایی اسلام از این حیث در ابعاد مختلف دارای اهمیت و شایسته پژوهش است

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابراهیمی، شهرام. (1391 هـ.ش). «بازپروری عادلانه مجرمان». نشریه آموزه‌های حقوق کیفری. ش 3.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414 هـ). لسان العرب. بیروت: دارالفکر - دارالصادر.
اکرمی، الهام. (1391 هـ.ش). «سیاست جنایی اسلام: سازادهی یا بازپروری؟ - قسمت اول». نشریه دادرسی. ش 94.
آنسل، مارک. (1391 هـ.ش). دفاع اجتماعی. ترجمه: محمد آشوری و علی‌حسین نجفی ابرند‌آبادی. چ 4. تهران: گنج دانش.
انوری، حسن. (1386 هـ.ش). فرهنگ بزرگ سخن. چ 4. تهران: سخن.
باقری، عزیز؛ و محمدرضا مصباح. (1403 هـ.ش). «کرامت انسانی در سیاست جنایی اسلام و قوانین جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه علمی نسیم کوثر. ش 14.
بهمنی‌فخر، سیدصابر. (1399 هـ.ش). «بازپروری اسلامی و عادلانه مجرمان، الزامی غیر قابل انکار». نشریه رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی. ش 2.
بولک، برنار. (1385 هـ.ش). کیفرشناسی. ترجمه: علی‌حسین نجفی ابرندآبادی. چ 5. تهران: مجد.
پاینده، ابوالقاسم. (1382 هـ.ش). نهج‌الفصاحة (مجموعه کلمات قصار حضرت رسول صلى الله علیه و آله). چ 4. تهران: [بی‌نا].
حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی. (1386 هـ.ش). «اصلاح مجرمان در سیاست جنایی تقنینی ایران». فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. دوره 39. ش 3.
حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی. (1403 هـ.ش). اصلاح مجرمان در سیاست جنایی اسلام. چ 2. تهران: سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
حسینی، سیدمحمد. (1383 هـ.ش). سیاست جنایی در اسلام در جمهوری اسلامی ایران. چ 1. تهران: سمت.
داودی گرمارودی، هما. (1384 هـ.ش). «مکتب نئوکلاسیک نوین و احیای رویکرد سزادهی». مجلۀ حقوق و علوم سیاسی. ش 68.
داودی گرمارودی، هما. (1384 هـ.ش). «نقد گستره دادگستری خصوصی در قانون مجازات اسلامی». ندای صادق. تهران: دانشگاه امام صادق(ع) پردیس خواهران. ش 39.
رهامی، محسن. (1385 هـ.ش). «زمینه عدالت ترمیمی در حقوق کیفری ایران». مجلۀ حقوق و علوم سیاسی. ش 74.
شاکری گلپایگانی، طوبی. (1385 هـ.ش). سیاست جنایی اسلامی. چ 1. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
شریف الرضی، محمد بن حسین. (1414 هـ). نهج‌البلاغة (للصبحی صالح). چ 1. قم: [بی‌جا].
شریف‌آبادی عزیزی، فاطمه؛ امیرحسن نیازپور؛ و سیدمهدی احمدی. (1394 هـ.ش). «بازپروری عادلانه مجرمان، مبانی و جایگاه آن در حقوق ایران». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشگاه شهید باهنر کرمان: دانشکده حقوق و الهیات.
شیروانی، علی. (1384 هـ.ش). ترجمه نهج‌البلاغه. چ 4. [بی‌جا]: انتشارات دارالعلم.
طبرسی، فضل بن الحسن. (1408 هـ). مجمع البیان فی تفسیر القرآن. با تعلیقات سید‌هاشم رسولی محلاتی. ج 7. [بی‌جا]: دارالمعرفه.
عادلی، عبدالحکیم؛ و محمدعلی حاجی‌ده‌آبادی. (1389 هـ.ش). «سیاست جنایی مبارزه با مواد مخدر در حقوق افغانستان و اسناد بین‌الملل». پایان‌نامه کارشناسی ارشد. قم: جامعه المصطفی.
عاشور، سیدعلی. (1421 هـ). تفسیر المنسوب الی الامام ابی محمد ابن علی العسکری. بیروت: مؤسسه التاریخ العربی.
فتحی بهنسی، احمد. (1983 م). العقوبه فی الفقه السلامی. چ 2. بیروت: دارالرائد العربی.
قیاسی، جلال‌الدین. (1385 هـ.ش). مبانی سیاست جنایی حکومت اسلامی. چ 1. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1429 هـ). کافی. چ 1. قم: دارالحدیث.
کلارکسون، سی.ام.وی. (1371 هـ.ش). تحلیل مبانی حقوق جزا. ترجمه: حسین میرمحمدصادقی. تهران: جهاد دانشگاهی شهید بهشتی.
کولمن، کاوینگتن. (1376 هـ.ش). روان‌شناسی نابهنجار و زندگی نوین. مترجم: کیانوش هاشمیان. چ 1. انتشارات دانشگاه الزهرا.
گرجی، ابوالقاسم. (1365 هـ.ش). مقالات حقوقی. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
مجلسى، محمد باقر. (1403 هـ). بحارالأنوار. چ 2. بیروت: [بی‌جا].
محقق حلی، جعفر. [بی‌تا]. شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. تهران: نشر استقلال.
محمدی، ابراهیم. (1397 هـ.ش). «نقش آموزه‌های دینی و اعتقادی در پیشگیری از جرم». دو‌فصلنامه علمی - اختصاصی معارف فقه علوی. س 4. ش 6.
مرعشی شوشتری، سیدحسن. (1381 هـ.ش). «اجرای علنی مجازات‌ها». الهیات و حقوق مجله دانشگاه علوم اسلامی رضوی. س 2. ش 4.
مقدم، محمدجواد؛ سیدابراهیم حسینی؛ و رضا محمدی. (1403 هـ). «راهبردهای غیرکیفری اصلاح مجرمان از منظر حقوق اسلامی». همایش ملی علوم انسانی با رویکرد نوین: اولین همایش ملی علوم انسانی با رویکرد نوین. ص 5192-5214.
موسوی خمینی، روح‌الله. (1379 هـ.ش). تحریرالوسیله. چ 1. تهران: موسسۀ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
نجفی، محمدحسین. (1362 هـ.ش). جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. چ 2. تهران: دارالکتب الاسلامیه.
نوریان، ایوب. (1396 هـ.ش). «اصلاح و بازپروری بزهکاران، از مرحله تحقیق تا پی از اجرای حکم». نشریه دادرسی. ش 123.