بررسی مسئولیت کیفری پزشک در مرگ خودخواسته (اتانازی) در حقوق ایران و اسناد بین‌الملل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 . استادیار گروه حقوق، جامعه المصطفی العالمیه(نمایندگی خراسان)، مشهد، ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرم‌شناسی، جامعة المصطفی العالمیه(نمایندگی خراسان)، مشهد، ایران

چکیده

اتانازی یعنی پایان‌دادن به زندگی فردی به درخواست خودش و به وسیله شخص دیگر که با نیت رهایی او از درد تحمل‌ناپذیر یا یک بیماری لاعلاج انجام می‌گیرد. در این میان مسئولیت پزشک یکی از مسائل مهمی است که در حقوق پزشکی و رابطۀ فرد بیمار و پزشک مطرح می‌شود؛ به سبب این رابطه، پزشک در برابر خدمات علمی خود همان‌طور که سود می‌برد، دارای تکالیفی نیز خواهد بود. کوتاهی در خدمات درمانی اعم از اینکه سهوی یا عمدی باشد، به مسئولیت قضایی، قانونی حقوقی و کیفری پزشک تقسیم می‌گردد. با بررسی‌های انجام‌گرفته در آموزه‌های اسلامی، حقوق ایران و اسناد بین‌الملل می‌توان به این نتیجه دست یافت ازآنجاکه قوانین جمهوری اسلامی ایران بر اساس مبانی اسلامی است، اتانازی جرم محسوب می‌شود؛ همچنین اتانازی فعال و غیرفعال یا غیرداوطلبانه قتل عمد محسوب شده است. اما دربارۀ اتانازی غیرفعال و فعال داوطلبانه با رضایت مجنی‌علیه اشکالاتی باقی است که برخی قائل به قتل عمد و برخی قائل به عدم قتل عمد شده‌اند. با توجه به قوانین بین‌المللی نیز ازآنجاکه حق حیات را حق برتر معرفی کرده‌اند، می‌توان گفت اتانازی جرم محسوب می‌شود؛ در‌حالی‌که برخی از کشورها متعارض با این قانون، اتانازی را قانونی دانسته‌اند، با اینکه با حق حیات بیان‌شده در قوانین بین‌الملل تعارض دارد. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی به بررسی این مسئله در حقوق ایران و اسناد بین‌الملل می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


قرآن کریم
ابن‌منظور، محمد بن مکرم. (1414 هـ). لسان العرب. بیروت: دارصادر.
ابوالسعود، رمضان. (1986 م). مبادی الالتزام. بیروت: [بی‌نا].
آر. کریون، متیوسی. (1388 هـ.ش). چشم‌اندازی به توسعه میثاق بین‌المللی حقوق اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی. مترجم: محمد حبیبی مجنده. تهران: دانشگاه مفید.
اسلامی‌تبار، شهریار؛ و محمدرضا الهی‌منش. (1386 هـ.ش). قتل ترحم‌آمیز. تهران: مجد.
اسلامی‌تبار، شهریار؛ و محمدرضا الهی‌منش. (1386 هـ.ش). مسائل اخلاقی و حقوقی قتل ترحم‌آمیز. تهران: مجد.
اعتمادیان، محمود. (1342 هـ.ش). اخلاق و آداب پزشکی. تهران: دانشگاه تهران.
الهی‌منش، محمد‌رضا. (1387 هـ.ش). حقوق کیفری و تخلفات پزشکی. تهران: مجد.
آقابابایی بنی، اسماعیل. (1391 هـ.ش). مسائل فقهی و حقوقی قتل از روی ترحم. قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
ایزدیار، علی. (1395 هـ.ش). خودکشی مساعدت‌شده پزشکی. تهران: مجد.
بسامی، مسعود. (1388 هـ.ش). قتل ترحم‌آمیز از دیدگاه اخلاق، ادیان، حقوق کیفری. تهران: انتشارات فرهنگی و حقوقی سینا.
بسامی، مسعود. (1396 هـ.ش). اتانازی (قتل ترحم‌آمیز). تهران: جاودانه.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1400 هـ.ش). ترمینولوژی حقوق. تهران: انتشارات گنج دانش.
جمی کارتر، ویلیام. [بی‌تا]. اولین نسخه کتابی اعلامیه جهانی حقوق بشر. [بی‌جا]: [بی‌نا].
خسروی، کاظم. (1397 هـ.ش). بازاندیشی قتل ترحم‌آمیز از منظر فقه اسلامی و حقوق موضوعه. مشهد: دانشگاه علوم اسلامی رضوی.
سپه‌سالار، سیدمحمدمهدی. (1402 هـ.ش). میثاق‌های بین‌المللی. قم: قلم.
شوایتزر، آلبرت. [بی‌تا]. اقدام به زندگی. ترجمه: رفیعی‌مهر. تهران: [بی‌نا].
عباسی، محمود. (1382 هـ.ش). قتل ترحم‌آمیز. تهران: حقوقی.
عمید، حسن. (1375 هـ.ش). فرهنگ عمید. ج 6. تهران: امیرکبیر.
قنبری، محسن؛ سیدحسین فتاحی معصوم؛ و محمدتقی رجبی مشهدی. (1386 هـ.ش). اتانازی یا مرگ راحت: مروری بر دیدگاه های اسلام و دیگر ادیان. مشهد: دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی مشهد.
کرزون، ال؛ و پی‌اچ، ریچاردز. [بی‌تا]. فرهنگ حقوق. نرجمه: قدیر گلکاریان و دیگران. تهران: نشر دانشیار.
گروهی از نویسندگان. (1388 هـ.ش). حقوق بشر در جهان معاصر: دغدغه‌ها و دیدگاه‌های حقوقدانان و فقهای ایرانی. قم: آیین احمد.
محمودیان، فرزاد؛ و دیگران. (1388 هـ.ش). «بررسی مقایسه‌ای دلایل موافقان و مخالفان اتانازی». مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی. دوره 2. ش 3.
میرشهرکی، زهرا. (1395 هـ.ش). بررسی حرمت اتانازی و مرگ از روی ترحم در فقه و حقوق ایران. اصفهان: نشر دارخوین.
ویدن، فلاویا؛ و لیزا گیلبرت. (1376 هـ.ش). دهکده غرغروها. مترجم: نگار ادیب‌زاده. [بی‌جا]: دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
یزدانی‌فر، صالحه. (1393 هـ.ش). اتانازی از منظر فقه و حقوق. تهران: نشر معارف.