نقدی بر اندیشه‌های مخالفین جریان قاعده دیه اندام‌های یگانه و دوگانه بر اندام‌های داخلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه فقه و حقوق، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 سطح چهار رشته فقه قضایی، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

چکیده

پیشرفت روز­افزون دانش بشری در عرصه­های پزشکی دریچه­های فقهی جدیدی در ابواب و مباحث فقهی گشوده است. امکان ادامه­ی حیات انسان با برداشته شدن برخی از اعضای درونی و نیز امکان برآورد دقیق صدمات وارد بر اعضای درونی بدن و میسر شدن مداوا و درمان صدمات مزبور، بازنگری در دیه­ی اعضای داخلی را اجتناب­ناپذیر ساخته است. از آن­جا که تا پیش از دهه­های اخیر ایراد این­گونه صدمات غالباً منتهی به مرگ مجنی‌علیه  می­شد، دیه­ی آسیب­های مزبور مستقلاً مورد مطالعه قرار نمی­گرفت بل­که تحت عنوان دیه­ی نفس مورد توجه قرار داشت. حال با توسعه­ی مرزهای دانش و امکان بقای حیات مجنی‌علیه پس از وارد شدن صدمه یا صدماتی بر اعضای داخلی، این سوال مهم مطرح می­شود که آیا می­توان قاعده­ی دیه­ی اعضای زوج و فرد را نسبت به اعضای درونی جاری ساخت؟ در این زمنیه سه روی­کرد وجود دارد؛ مخالفین جریان قاعده بر اندام­های درونی، موافقین جریان و قول به تسری قاعده نسبت به اندام­های رئیسه و عدم جریان در اندام­های غیر رئیسه. در پژوهش پیش­رو به بررسی نظر مخالفین جریان قاعده بر اندام­های درونی پرداخته و پس از بررسی مستندات به نقد مبانی ایشان خواهیم رسید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

CRITICISM ON THE OPINION OF THE OPPONENTS OF THE SINGLE AND DOUBLE ORGANS' PRINCIPLE OF BLOOD MONEY ON THE INTERNAL ORGANS

نویسندگان [English]

  • mohsen malek afzali Ardakani 1
  • Seyyed Mohammad Sajjadi 2
1 Professor of Jurisprudence and Law Department, Al-Mustafa Al-Alamiya Community, Qom, Iran
2 Level 4 of Judicial Jurisprudence, Al-Mustafa Al-Alamiya Community, Qom, Iran (Responsible Author)
چکیده [English]

The increasing progress of human knowledge in the fields of medicine has opened new jurisprudential windows in jurisprudential chapters and topics. The possibility of continuing human life with the removal of some internal organs, as well as the possibility of accurately estimating the damage caused to the internal organs and the possibility of treating said injuries, has made the need to review the internal organs’ blood money inevitable. Since, until recent decades, such injuries often led to the death of the victim, compensation for such injuries was not studied independently, but was considered under the title of compensation for the soul. Now, with the development of the boundaries of knowledge and the possibility of the survival of the injured despite the damage or injuries to the internal organs, this important question is raised whether it is possible to extend the rule of the blood money of even and odd organs to the internal organs? In this context, there are three approaches; Opponents of the paying blood money for the internal organs, those in favor of paying it  and considering them as the main organs and those who oppose paying it for non-main organs. In the upcoming research, we will examine the opinions of the opponents of paying blood money for the internal organs and study their arguments. Finally, by criticizing the arguments of the opponents, we will decide upon the rulings regarding the internal organs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Diyeh (blood money)
  • internal organs
  • even organs
  • odd organs
  • the injured
1- ابن ابى جمهور، محمد بن على احسایى (1405ق)، عوالی اللئالی العزیزیه، چاپ اول، قم، دار سید الشهداء للنشر.
2- امام رضا (1406ق)، فقه الرضا، تحقیق: مؤسسة آل‏البیت، چاپ اول، مشهد، المؤتمر العالمی، للإمام الرضا.
3- تبریزی، جواد بن علی (1428ق)، تنقیح مبانی الأحکام کتاب الدیات، چاپ اول، قم، دار الصدیقة الشهیدة سلام الله علیها.
4- حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعة، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت.
5- حسینى عاملى، سید جواد بن محمد (1419ق)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
6- خویی، سید ابو القاسم موسوی (1422ق)، مبانی تکملة المنهاج، چاپ اول، قم، مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی ره.
7- روحانی، سید صادق حسینی (1412ق)، فقه الصادق، چاپ اول، قم، دار الکتاب مدرسه امام صادق.
8- شوشترى، محمد تقى (1406ق)، النجعة فی شرح اللمعة، چاپ اول، تهران، کتابفروشى صدوق.
9- شهید ثانی، زین الدین بن علی عاملی (1410ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، چاپ اول، قم، کتابفروشی داوری.
10- شیخ صدوق، محمّد بن على بن بابویه قمّى (1413ق)، من لا یحضره الفقیه، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
11- شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن حسن (1387ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریه.
12- شیخ طوسی، محمد بن الحسن (1407ق)، تهذیب الأحکام تحقیق خرسان، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
13- طباطبایی، سید علی بن محمد حائری (1418ق)، ریاض المسائل، چاپ اول، قم، مؤسسه آل البیت.
عاملی، سید محمد حسین ترحینی (1427ق)، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، چاپ چهارم، قم، دار الفقه للطباعة و النشر.
14- علامه حلّی، حسن بن یوسف بن مطهر اسدی (1413ق)، قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
15- ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1420ق)، تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، چاپ اول، قم، مؤسسه امام صادق.
16- فاضل هندی، محمد بن حسن اصفهانی (1416ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
17- فخر المحققین، محمد بن حسن بن یوسف حلّی (1387ق)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، چاپ اول، قم، مؤسسه اسماعیلیان.
18- فیاض، محمد اسحاق کابلى (بی‌تا)، منهاج الصالحین، بی جا؛
19- کلینی، ابو جعفر محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
20- مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی اصفهانی (1404ق)، مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الإسلامیه.
21- مجلسی، محمد باقر بن محمد تقی اصفهانی (1410ق)، بحار الأنوار، چاپ اول، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر.
22- ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ (1406ق)، ملاذ الأخیار فی فهم تهذیب الأخبار، چاپ اول، قم، انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفی (ره).
23- مشکینی، علی (بی‌تا)، اصطلاحات الاصول، چاپ دوم، قم، انتشارات یاسر.
24- مطهری، مرتضی (1391ش)، مجموعه ‏آثار، م. 1358ش، تهران،‌ صدرا.
25- مظفر محمد رضا (بی‌تا)، اصـول‌ الفـقه، قم، انتشارات‌ اسـماعیلیان.
26- معاونت آموزش و تحقیقات قوه قضائیه، مجموعه نظریات مشورتی فقهی – در امور کیفری.
27- مکارم شیرازی، ناصر (1427ق)، استفتاءات جدید، چاپ دوم، قم، انتشارات مدرسه امام علی بن ابی طالب.
28- منتظری، حسین علی منتظری نجف‌آبادی (بی‌تا)، رساله استفتاءات، چاپ اول، قم.
29- نجفی، محمد حسن مشهور به صاحب الجواهر (1404ق)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، چاپ هفتم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.