راهکارهای مواجهه با بزه دیدگی مالی از منظر آموزه های اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 مدیر گروه الگوی قضای اسلامی پژوهشگاه قوه قضاییه، تهران، ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم،قم، ایران(دانشجو دکتری حقوق جزا و جرم شناسی)

10.22034/ils.2023.7364

چکیده

بسته به نوع بزه دیدگی مالی و عوامل موثر بر وقوع آن، راه‌کارهای مختلفی برای پیش گیری پیشنهاد می شود. برخی راهکارها تاثیر مقطعی و محدود دارند نظیر تدابیر پیش گیرانه وضعی و برخی هم نظیر تدابیر پیش گیرانه جامعه مدار تاثیر گسترده و دراز مدت دارند. در این بین تدابیر پیش گیرانه ی اجتماعی به عنوان یکی از کهن ترین نوع تدابیر پیش گیرانه، تاثیر ژرف و دراز مدت در کاهش بزه دیدگی مالی دارند، چرا که این تدابیر نقش اساسی در ریشه کنی انحرافات دارد. از چندی قبل این تدابیر در حوزه ی بزه دیده شناسی به صورت دقیق تبین شده و عملاً از آن در کاهش بزه دیدگی مالی استفاده می شود. با اینکه این تدابیر در آموزه های اسلامی به صورت دقیق بیان شده است اما کم تر مورد توجه اندیش وران جرم شناس قرار گرفته است. با توجه به نیاز جامعه و افزایش سرسام­آور پدیده­ی بزه دیدگی مالی، ضرورت بررسی این تدابیر از نگاه آموزه های اسلامی احساس می شود. در این پژوهش با استفاده از داده های گردآوری شده ی کتاب­خانه ای و به روش توصیفی  تحلیلی به مهم ترین راهکارهای اجتماعی مواجهه با بزه دیدگی مالی نظیر توزیع عادلانه ی ثروت، نهادینه کردن فرهنگ بخشش به نیازمندان، گسترش فعالیت های اقتصادی مشروع و ممنوعیت احتکار اشاره شده است. برآیند پژوهش حاضر نشان می دهد، در صورت به کارگیری درست و اصولی آموزه های پیشگیرانه ی اجتماعی اسلام، شاهد کاهش قابل توجه نرخ بزه دیدگی مالی خواهیم بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

SOCIAL SOLUTIONS TO FACE FINANCIAL VICTIMIZATION FROM THE PERSPECTIVE OF RELIGIOUS TEACHINGS

نویسندگان [English]

  • Ali Qobadian 1
  • Sayed Mir agha Kazimi 2
1 Director of Islamic Jurisprudence Model Department, Judiciary Research Institute, Tehran, Iran
2 Graduated from the third level of Qom seminary, Qom, Iran (doctoral student of criminal law and criminology)
چکیده [English]

Depending on the type of financial loss and the factors affecting its occurrence, various solutions are proposed for prevention. Some solutions have a temporary and limited effect, such as situational preventive measures, and some have a broad and long-term effect, such as community-oriented preventive measures. In the meantime, social preventive measures, as one of the oldest types of preventive measures, have a profound and long-term effect in reducing financial harm, because these measures play an essential role in eradicating deviations.  For some time now, these measures have been explained in detail in the field of victimology and are actually used to reduce financial victimization. Although these measures are detailed in Islamic teachings, they have received less attention from criminologists. Considering the needs of the society and the dramatic increase in the phenomenon of financial victimization, the need to examine these measures from the perspective of Islamic teachings is felt. In this research, by using data collected from the library and using a descriptive-analytical method, the most important social solutions to face financial victimization, such as fair distribution of wealth, institutionalizing the culture of helping the needy, the expansion of legitimate economic activities and the prohibition of hoarding have been mentioned. The findings of the present research shows that if the preventive social teachings of Islam are applied properly and fundamentally, we will see a significant decrease in the rate of financial victimization.

کلیدواژه‌ها [English]

  • victim
  • financial victim
  • preventive measures
  • religious teachings
  • social solutions
قرآن کریم
نهج البلاغه
1- ابن بابویه، (معروف به شیخ صدوق) محمد بن علی بن الحسین (1415ق)، المقنع، قم، مؤسسه امام مهدی.
2- ابن شعبه، حسن بن علی (1360ش)، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه: احمد جنتی، تهران، علمه اسلامیه.
3- ابن ماجه أبو عبدالله محمد بن یزید القزوینی، ج۲، بی‌جا، دار إحیاء الکتب العربیة، بی‌تا
4- احسائی، علی ابن ابراهیم، معروف به ابن جمهور، عوالی اللآلی، ج۱، ص۴۰-۴۱
5- العجلانی، منیر (1988م)، عبقریه الاسلام فی اصول الحکم، بیروت، دار النفایس.
6- پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، مبانی اقتصاد اسلامی (تلخیص و تکمیل) (1393ش)، چاپ دوم، تهران، سمت.
7- ـــــــــــــ (1374ش)، مبانی اقتصاد اسلامی، چاپ دوم، تهران، سمت.
8- حسینی همدانی، محمدحسین (1404ق)، انوار درخشان، ج۹، و ج۱۶، تهران، کتاب‌فروشی لطفی.
9- حر عاملی، محمد بن حسن (1409ق)، وسائل الشیعه، ج۱۷، قم، مؤسسه آل البیت.
10- حلوانی، حسین بن محمد بن حسن نصر (1408ق)، نزهة الناظر و تنبیه الخواطر، ج۱، چاپ اول، قم، مؤسسه امام المهدی.
11- دزفولی، مرتضی بن محمدامین انصاری (1411ق)، کتاب المکاسب المحرمه و البیع و الخیارات (ط – قدیمه) ج۲، قم، منشورات دار الذخائر.
12- رضایی اصفهانی، محمد علی (1387ش)، تفسیر مهر، ج۳، قم، انتشارات پژوهش‌های تفسیر و علوم قرآنی.
13- سبحانی، جعفر (1368ش)، فروغ ولایت، تهران، انتشارات صحیفه.
14- مکارم شیرازی، ناصر (1368ش)، تفسیر نمونه، ج۱۵، چاپ بیست و یکم، تهران، دارالکتاب الاسلامیه.
15- صدر، سید کاظم (1387ش)، اقتصاد صدر اسلام، دانشگاه شهید بهشتی.
16- صدر، سید محمد باقر (1393ش)، اقتصاد ما، ج۲، ترجمه: سید ابوالقاسم حسینی، قم، انتشارات دارالصدر.
17- طباطبائی (1374ش)، ترجمه المیزان فی تفسیر القرآن، ج۲، ج۱۰، ج۱۹، چاپ پنجم، مترجم: سید محمد باقر موسوی همدانی، قم، انتشارات اسلامی.
18- طبرسی، فضل بن حسن (1360ش)، ترجمه مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۲۵، تهران، انتشارات فراهانی.
19- ــــــــــــــــــــــــ (1372ش)، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج۱۰، چاپ سوم، تهران، انتشارات ناصر خسرو.
20- طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، ج۲، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، بی‌تا.
21- عاملی، ابراهیم (1360ش)، تفسیر عاملی، ج۱، تهران، انتشارات صدوق.
22- علامه، ضیاء الدین، الوافی، ج۲۶، اصفهان، مکته الامام أمیرالمؤمنین علی.
23- غفاری، هادی (1386ش)، نظام اقتصادی صدر اسلام، تهران، دانشگاه پیام‌نور.
24- فخر رازی، محمد بن عمر (1420ق)، مفاتیح الغیب، ج۱۶، چاپ سوم، بیروت، دارالاحیاء التراث العربی.
25- فراهانی فرد، سعید (1381ش)، سیاست‌های اقتصادی در اسلام، تهران، مؤسسه فرهنگ و اندیشه معاصر.
26- قرائتی، محسن (1383ش)، تفسیر نور، ج۳، چاپ یازدهم، تهران، مرکز فرهنگی درس‌هایی از قرآن.
27- کلینی، محمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، ج۵، ج۷، چاپ چهارم، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
28- محقق داماد، سید مصطفی (1362ش)، تحلیل و بررسی احتکار از نظرگاه فقه اسلام، تهران، نشر اندیشه‌ّهای نو در علوم اسلامی.
29- محمدی ری شهری، محمد، میزان الحکمة،‌ ج۷، ص۴۹۸.
30- مفید، محمد بن محمد (1413ق)، المقنعه، قم، کنگره جهانی شیخ مفید.
31- ـــــــــــــــــــــــــــــ، الاختصاص، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، بی‌تا.
32- میر معزی، سید حسین (1391ش)، نظام اقتصادی اسلام، چاپ دوم۲، تهران، انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
33- ــــــــــــــــــــــ (1393ش)، عدالت اقتصادی از دیدگاه اسلام، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
34- ـــــــــــــــــــــــ (1384ش)، اقتصاد کلان با رویکرد اسلامی، تهران، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مقالات
35- توسلی، محمد حسین و صادقی، محمد امین (1394ش)، آموزه‌های اسلامی پیش‌گیری از جرم، بصیرت و تربیت اسلامی، سال دوازدهم، شماره ۳۲ش.
36- حاجی‌ده‌آبادی، محمد علی (1388ش)، نقش وقف در پیش‌گیری از بزه‌کاری و بزه‌دیدگی، حقوق اسلامی، سال ششم.
37- حاجی‌ده‌آبادی، محمدعلی؛ قبادیان، علی؛ الگوی کنترل درونی اخلاق‌محور؛ در سیاست‌گذاری جنائی، سال سوم، شماره 4، بهار 95، شماره 12 فصلنامه (علمی پژوهشی) اسلام و مطالعات اجتماعی.
38- شامبیاتی، هوشنگ (1376ش)، احتکار، ماهنامه دادرسی، سال اول، شماره پنجم و ششم.
39- فیروز جایی، حسن حاجی تبار(1388ش)، پیش‌گیری اجتماعی از بزه‌دیدگی افراد در معرض خطر، فصلنامه مطالعات پیش‌گیری از جرم، سال چهارم، شماره دوازدهم.
40- مستقیمی، مهدیه سادات (1380ش)، تعدیل ثروت در جامعة اسلامی، مطالعات راهبردی زنان، شماره 14.
41- ولی‌پور، محمد طاهر (1368ش)، احتکار و مقابله با آن از دیدگاه روایات، مجله سفیر، سال اول، شماره دوم.
پایان‌نامه و رساله
42- بهارلو، ریحانه (1392ش)، پیش‌گیری از بزه‌دیدگی از منظر آیات قرآن، پایان‌نامه دوره کارشناسی ارشد حقوق جزا، دانشگاه قم.