مجازات‌های فراقضایی از دیدگاه فقه و حقوق کیفری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه مسائل فقهی و حقوقی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، قم، ایران

10.22034/ils.2023.7368

چکیده

در اسناد فراملی، اعمال مجازات­های فراقضایی منع شده است. با این حال در متون فقهی و قوانین متخذ از فقه، شواهدی بر تجویز این گونه مجازات­ها می­توان یافت که هم به جهت حکم اولی و هم به جهت حکم ثانوی جای نقد دارد. با توجه به ناکافی بودن ادله­ی تجویز کننده­ی مجازات­های فراقضایی، اصل لزوم احتیاط در دماء و نفوس، اصل عدم ولایت در اجرای مجازات، عدم امکان استناد به خبر واحد در امور کیفری مهم و قواعدی از این دست، به نظر می­رسد نمی­توان مجازات­های فراقضایی را به عنوان حکم اولی هم­سو با قواعد حاکم بر فقه و حقوق کیفری دانست. نوشته­ی حاضر با مراجعه به متون فقهی، این دست مجازات­ها را به حسب حکم اولی و بر اساس قواعد حقوق کیفری و مبانی فقهی به بحث می­گذارد و به این نتیجه دست می­یابد که چنین مجازات­هایی در خوانش فقهی مسئله جایگاهی ندارد و قوانین هم­سو با فقه نیازمند اصلاح یا دست کم رفع ابهام است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

EXTRAJUDICIAL PUNISHMENTS FROM THE POINT OF VIEW OF JURISPRUDENCE AND CRIMINAL LAW

نویسنده [English]

  • Ismaeil Aghababaei Bani
Associate Professor of Jurisprudence and Legal Issues Department of Islamic Science and Culture Research Institute, Qom, Iran
چکیده [English]

In transnational documents, the application of extrajudicial punishments is prohibited. However, in jurisprudence texts and laws based on jurisprudence, evidences can be found on the issuing of such punishments, which can be criticized both for the first ruling and for the second ruling. Considering the inadequacy of the evidence prescribing extra-judicial punishments, the principle of the necessity of caution in protecting human life , the principle of the absence of jurisdiction in the execution of punishment, the impossibility of citing a single news in important criminal matters and rules of this kind, it seems that extra-judicial punishments cannot be considered as the first sentence in line with the ruling of jurisprudence and criminal law. By referring to jurisprudence texts, this article discusses these kinds of punishments according to the first sentence and based on the rules of criminal law and jurisprudence foundations and reaches the conclusion that such punishments have no place in jurisprudence and the laws in line with jurisprudence need to be amended or at least the current ambiguity should be eradicated .

کلیدواژه‌ها [English]

  • extra-judicial punishment
  • Hadd
  • Ta'zir
  • the principle of lacking jurisdiction
  • necessity of caution
  • Human life
  1. ابن‌ابی‌جمهور، محمد بن زین‌الدین (بی تا)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیة. قم: مؤسسه سید الشهداء (ع)، 3/600.
  2. آقابابایی، حسین (1379)، «قتل نفس به اعتقاد مهدور الدم بودن مقتول»، فقه اهل بیت (فارسی)، شماره 22، تابستان 1379، ص: 195 به بعد.
  3. احسایى، محمد بن على (1410ق)، الأقطاب الفقهیة على مذهب الإمامیة. قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى، 97.
  4. جزائرى، عبد اللّه بن نور الدین. (بی تا). التحفة السنیة فی شرح النخبة المحسنیة. تهران: محقق کتاب، 35.
  5. خوانساری، سید احمد بن یوسف. ( 1405ق). جامع المدارک فی شرح مختصر النافع. قم: مؤسسه اسماعیلیان، 7/179 و 58 .
  6. خویى، سید ابوالقاسم. (1422ق). مبانی تکملة المنهاج. قم: مؤسسة إحیاء آثار الإمام الخوئی، 2/206-209.
  7. رحمان ستایش، محمد کاظم. (1425ق). رسائل فی ولایة الفقیه. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 221 .
  8. سلاّر دیلمى، حمزة بن عبد العزیز. (1404ق). المراسم العلویة و الأحکام النبویة. قم: منشورات الحرمین، 261 .
  9. شفتى، سید محمد باقر. (1427). مقالة فی تحقیق إقامة الحدود فی هذه الأعصار، قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 84 به بعد و 119 و 72.
  10. شهید ثانى، زین الدین بن على. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، 475، 397 و 324 .
  11. طبسى، نجم الدین. (1385). النفی و التغریب فی مصادر التشریع الإسلامی. قم: مجمع الفکر الاسلامی، 233 .
  12. طوسى، محمد بن حسن. ( 1365). تهذیب الأحکام. تهران: دار الکتب الإسلامیة ، 6 /389 و 4/207.
  13. طوسى، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم،5 /395-398 .
  14. طوسى، محمد بن حسن. (1400ق). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دار الکتاب العربی، 301.
  15. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر . (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة . قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام، 312.
  16. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر. (1414ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 532.
  17. علامه حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر. (1414ق). تذکرة الفقهاء ، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 6/87 و 9/445.
  18. فاضل آبی، حسن بن ابی طالب. (1417ق).کشف الرموز فی شرح مختصر النافع. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 2/409- 411 و 473 و 561.
  19. قاسمى، محمد على و پژوهشگران دانشگاه علوم اسلامى رضوى. (1426ق). فقیهان امامى و عرصه‌هاى ولایت فقیه. مشهد: انتشارات دانشگاه علوم اسلامى رضوى، 1/224.
  20. محقق حلّى ، جعفر بن حسن. ( 1412ق). نکت النهایة. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 2/17.
  21. محقق حلّى، جعفر بن حسن. ( 1418ق). المختصر النافع فی فقه الإمامیة. قم: مؤسسة المطبوعات الدینیة، 2/274 و 1/218.
  22. محقق حلّى، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. قم: مؤسسه اسماعیلیان، 4/114.
  23. محقق کرکى، على بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، 3/489.
  24. نائینى، میرزا محمد حسین. (1413ق). المکاسب و البیع . قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 2/338.
  25. نجفی، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام. لبنان: دار إحیاء التراث العربی، 42/53.
  26. نراقى، احمد بن محمد . (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 529.