باز پژوهی تطبیقی اجرت المثل از منظر فقه امامیه، فقه حنفی و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق مالکیت فکری،دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم،قم،ایران(دانشجوی دکتری حقوق خصوصی)

10.22034/ils.2023.7369

چکیده

از جمله حقوقی که بر اساس شرع و قانون، پس از طلاق برای زوجه ایجاد می­شود اموری است که زوجه در دوران زندگی مشترک و خارج از امور زوجیت در خانه­ی شوهر انجام می­دهد. شرع و قانون برای کارهای زوجه در این مدت اجرتی مقرر نموده که از آن تحت عنوان «اجرت­المثل» یاد می­شود. بدیهی است با وجود شناسایی و مستحق شناخته شدن زوجه نسبت به اجرت­المثل، زمانی مطالبه­ی آن مطرح می­شود که زندگی زن و شوهر متزلزل و منجر به طلاق شود. فقه امامیه، حقوق ایران و حقوق افغانستان فعالیت­های زوجه در خانه­ی شوهر و خارج از امور زوجیت، دارای اجرت دانسته است؛ مشروط بر این­که زوجه به دستور شوهر و عدم قصد تبرع در انجام آن داشته باشد و مطالبه­ی آن نیز منوط به تحقق شروطی است. زمان پرداخت اجرت­المثل از سوی شوهر به زوجه، در حقوق ایران قبل از اجرای طلاق و ثبت آن و در حقوق افغانستان بعد از وقوع طلاق و یا فوت شوهر می­باشد. به نظر می­رسد دیدگاه پذیرفته شده در حقوق ایران با منطق حقوقی و تأمین حقوق مالی زوجه سازگاری بیش‌تری دارد و از این جهت ماده 160 قانون احوال شخصیه افغانستان نیازمند بازنگری و اصلاح است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A COMPARATIVE STUDY OF OJRAT-AL-MESL FROM THE PERSPECTIVE OF IMAMI JURISPRUDENCE AND THE LAWS OF IRAN AND AFGHANISTAN

نویسندگان [English]

  • seyed hasan shobeiri zanjani 1
  • Alireza shojaei 2
1 Associate Professor, Department of Intellectual Property Law, Qom University, Qom, Iran
2 A third-level graduate of Qom seminary, Qom, Iran (doctoral student in private law)
چکیده [English]

Among the rights that are given to the wife after divorce according to Sharia and law are the things that the wife does during the time of marital life and in addition to the marital affairs in her husband's house. Sharia and law have set a wage for the wife's work during this period, which is referred to as "Ojrat al-Mesl". It is obvious that despite the recognition of the wife's right to this wage, it is demanded when the life of the husband and wife is unstable and leads to divorce. Imami jurisprudence, Iranian law, and Afghan law consider the wife's activities in her husband's house and outside of marital affairs to be remunerative; provided that the wife does it at the husband's command and has no intention of donating in doing it, and the demand for it is subject to the fulfillment of some conditions. The time of payment of such wage by the husband to the wife is before finalizing of divorce and its registration in Iranian law and after the divorce or the death of the husband in Afghan law. It seems that the view accepted in Iranian law is more compatible with the legal logic and the provision of financial rights of the wife, and for this reason, Article 160 of the Afghan Personal Status Law needs to be revised and amended.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ojrat-al-Mesl
  • Imami jurisprudence
  • Iranian law
  • Afghan law

مراجع

  1. قران کریم.

    1. اردبیلی، ملّا احمد (1363)، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الاذهان، ج10، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
    2. امامی، سید حسن(1375)، حقوق مدنی، ج1، چاپ هفدهم، تهران، انتشارات اسلامیه.
    3. امامی، سید حسن (1370)، حقوق مدنی، ج4، چاپ ششم، تهران، انتشارات اسلامیّه.
    4. انصاری، مرتضی (1367)، کتاب المکاسب، چاپ دوم «سنگی»، قم، انتشارات علّامه.
    5. انوری، حسین (1383)، فرهنگ روز سخن، چاپ اول، تهران، سخن.
    6. باریکلو، علی رضا (1392)، مسئولیت مدنی، چاپ چهارم، تهران، نشر میزان.
    7. بجنوردی، میرزاحسن (1377)، القواعد الفقهیه، قم، نشرالهادی.
    8. بحرانی، یوسف (بی‏تا)، الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، ج21، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
    9. جبعی عاملی، زین الدین (شهید ثانی1403هـ.ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، ج5، قم، دارالهادی للمطبوعات.
    10. ــــــــــــــــــ،(بی‏تا) مسالک الافهام فی شرح شرائع الاسلام، ج1، قم، انتشارات بصیرتی.
    11. جعفری لنگرودی، محمد جعفر (1376)، حقوق خانواده، چاپ دوم، تهران، کتابخانه گنج دانش.
    12. ـــــــــــــــــــــ، (1368)، ترمینولوژی حقوق، چاپ چهارم، تهران، انتشارات گنج دانش.
    13. حر عاملی، محمد بن حسن (بی‏تا)، وسائل الشیعه الی تحصیل مسائل الشریعه، ج15، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
    14. حسینی شیرازی، سید محمد (1409هـ.ق)، الفقه، ج58، بیروت، دارالعلم.
    15. حلّی(علامه)، حسن بن یوسف (1410هـ.ق)، ارشادالاذهان الی احکام الایمان، ج2، چاپ اول، قم، مؤسسه نشر اسلامی.
    16. ــــــــــــــــــــــــ(بی‏تا)، مختلف الشیعه، ج2، تهران، مکتبه، نینوی.
    17. ــــــــــــــــــــــــ(بی‏تا)، قواعد الاحکام، ج2، قم، منشورات الرضی.
    18. حلّی(محقق حلّی)، جعفر بن حسن (1403هـ.ق)، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج2، چاپ دوم، بیروت، دارالاضواء.
    19. حمیدیان، حسن (1381)، «اگر خط قرمز را بشناسیم از آن عبور نمی­کنیم» جوان، 29/3.
    20. خوئی، سید ابوالقاسم (1365)، مستند العروة الوثقی، ج1، مقرر مرتضا بروجردی، قم، انتشارات دارالعلم.
    21. خویی، سید ابوالقاسم (1421هـ.ق)، موسوعه الامام الخوئی، ج30، قم، مؤسسه النشر الاسلامی.
    22. دیانی، عبد الرّسول (1379)، حقوق خانواده ازدواج و انحلال آن، چاپ اول، تهران، امیر دانش.
    23. رسولی، عبدالحسین، حقوق خانواده: مطالعه تطبیقی حقوق افغانستان با فقه حنفی و امامی، کابل، انتشارات بنیاد اندیشه، 1396ش.
    24. روزنامه رسمی (1370)، مورخ 21/12.
    25. سبزواری، سید عبدالاعلی (1413هـ.ق)، مهذب الاحکام، ج19، قم، مؤسسه المنار، چاپ چهارم.
    26. شبّر، سیّدعبداللّه (1412هـ.ق)، تفسیرالقرآن الکریم (تفسیر شبّر)، ج1، چاپ اول، بیروت، انتشارات دارالزهرا.
    27. صفایی، سیّد حسین و اسدالله امامی (1378)، حقوق خانواده، ج1، چاپ هفتم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    28. صفایی، سید حسین، رحیمی، حبیب الله (1395)، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، چاپ نهم، تهران، سمت.
    29. طباطبائی (حکیم)، سیّد محسن (بی‏تا)، مستمسک العروة الوثقی، ج12، بیروت، داراحیاء التراث العربی.
    30. طباطبائی، سیّد محمّد حسین(1363)، تفسیر المیزان، ج2، ترجمه سیّد محمّد باقر همدانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.
    31. طباطبایی یزدی، سیّد محمّد کاظم(بی‏تا)، العروة الوثقی، ج2، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیّة.
    32. ـــــــــــــــــــــ (1409)، العروه الوثقی، ج2، چاپ دوم، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات.
    33. طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم (1419هـ.ق)، العروه الوثقی، ج5، چاپ اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
    34. طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن (1350)، تفسیر مجمع البیان، ج2، ترجمه سیّدابراهیم میرباقری و دیگران، تهران، انتشارات فراهانی.
    35. طریحی، فخرالدین (بی‏تا)، مجمع البحرین، ج4، بیجا، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    36. طوسی(شیخ الطائفه)، محمّد بن حسن(1460هـ.ق)، المبسوط فی فقه الامامیّه، بی‌جا، المکتبة المرتضویة لاحیاء الاثارالجعفریة.
    37. ــــــــــــ(1390هـ.ق)، تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة، ج7، تهران، دار الکتاب الاسلامیه.
    38. ـــــــــ(1365هـ.ق)،تهذیب الاحکام فی شرح المقنعة، ج8، چاپ چهارم، تهران، دار الکتاب الاسلامیّة.
    39. علوی حسینی موسوی، محمّد کریم ( 1396هـ.ق)، کشف الحقایق عن نکت الآیات و الدقائق، ج1، چاپ سوم، تهران، حاج عبدالمجید - صادق نوبری.
    40. فاضل لنکرانی، محمد (1382)، جامع المسائل، ج2، چاپ یازدهم، قم، امیر.
    41. فیض کاشانی، محسن (بی‏تا)، الصافی فی کلام اللّه، ج1، مشهد، دارالمرتضی للنشر.
    42. فیض، علی رضا (1376)، مبادی فقه و اصول، چاپ نهم، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    43. قنبری، وجیهه (1381)، «82 درصد متقاضیان طلاق، زنان هستند»، خراسان، 27/3.
    44. کاتوزیان، ناصر (1378)، حقوق مدنی (خانواده)، ج1، چاپ پنجم، تهران، بهمن برنا.
    45. کاتوزیان، ناصر، حقوق مدنی (الزام‌های خارج از قرارداد)، ج2، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    46. کاتوزیان ناصر (1374)، وقایع حقوقی، چاپ دوم، تهران، نشر یلدا.
    47. کرکی (محقق کرکی)، علی بن حسین(1408هـ.ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، ج12، قم، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث.
    48. کلینی رازی (شیخ کلینی)، ابوجعفر محمّد بن یعقوب (1388ه.ق)، الاصول من الکافی، ج2 . 6، تهران، دارالکتاب الاسلامیّه.
    49. محقق داماد، سید مصطفی (1397)، بررسی فقهی حقوق خانواده: نکاح و انحلال آن، چاپ نوزدهم، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی.
    50. مرکز تحقیقات فقهی قوه قضاییه (1388)، مجموعه آرای فقهی قضایی در امور حقوقی، قم، بی‌جا، بی‌تا، چاپ اول.
    51. مصطفوی، سیّد محمّد کاظم (1412هـ.ق) مائة قاعدة فقهیّه، چاپ اول، قم، مؤسسه النشرالاسلامی.
    52. معین، محمد (1386)، فرهنگ معین، ج1، چاپ چهارم، تهران، ادنا.
    53. مطهری، مرتضی (1374)، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ بیست و یکم، تهران، انتشارات صدرا.
    54. مکارم شیرازی، ناصر و دیگران (1366)، تفسیر نمونه، ج3، تهران، دارالکتاب الاسلامیّه.
    55. مهرپور، حسین (1379)، مباحثی از حقوق زن از منظر حقوق داخلی، (مبانی فقهی و موازین بین المللی)، چاپ اول، تهران، مؤسسه اطلاعات.
    56. موسوی (خمینی)، سیّد روح اللّه (1368)، کتاب البیع، چاپ چهارم، قم، مؤسسه مطبوعاتی اسماعیلیان.
    57. موسوی بجنوردی، سیّد محمود (1372)، قواعد فقهیّه، چاپ دوم، تهران، نشر میعاد.
    58. موسوی سبزواری، سید عبدالاعلی (1416هـ.ق)، مهذّب الاحکام، ج19، چاپ چهارم، قم، مؤسسة المنار.
    59. نجفی، محمّد حسن (1366)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، چاپ دوم، تهران، المکتبة الاسلامیّة.
    60. هدایت­نیا، فرج­الله (1389)، بررسی مبانی مهم­ترین تحولات حقوقی در روابط مالی زوجین پس از انقلاب اسلامی، پایان نامه کارشناسی ارشد، قم، دانشگاه مفید.
    61. هندی (فاضل)، محمّد بن الحسن (1405هـ.ق)، کشف اللثام و الابهام عن کتاب قواعد الاحکام، ج2، قم، منشورات مکتبة آیة اللّه مرعشی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار