جایگاه مجازات‌های روانی در سپهر سیاست کیفری اسلام

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق جزا و جرم شناسی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم، قم، ایران(دانشجو دکتری حقوق جزا و جرم شناسی)

10.22034/ils.2024.15633.1074

چکیده

مجازات­های روانی، کیفرهایی هستند که بر روح و روان مجرمان تحمیل می‌‌‌‌شوند. هرچند هر مجازاتی، تاثیرات روانی بر بزهکار دارد، مقصود از مجازات‌های روانی، مجازات‌هایی هستند که آماج آن­ها صرفا روح و روان بزهکاران است، نه جسم، مال یا آزادی آن­ها. این مجازات‌ها از تنوع قابل توجهی برخوردارند و تا حد زیادی با یافته­های علمی ‌‌‌‌نوین هم همخوان هستند. با این وجود، پژوهشی درخور توجه در خصوص این نوع از مجازات‌ها، به­ویژه با رویکرد اسلامی‌‌‌‌دیده نمی‌‌‌‌شود. ازاین­رو، شاهد حضور کم­رنگ این نوع کیفر‌ها در نظام عدالت کیفری کشورهای اسلامی وفق آموزه‌های جان­بخش اسلام هستیم. برآیند این تحقیق که با روش توصیفی ـ تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته، نشان می‌‌‌‌دهد که بر اساس منابع سیاست کیفری اسلام، مجازات­های روانی از جایگاه قابل توجهی برخوردار بوده و نقش مهمی ‌‌‌‌در اصلاح بزهکار و بازدارندگی از جرم دارند. به­عبارتی، از هزینه کمتر و فایده بیشتری برخوردارند؛ امری که کاربست این مجازات­ها را در سیاست کیفری حال و آینده جامعه اسلامی توجیه­پذیر می­سازد. 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Psychological Punishments in the Framework of Islamic Criminal Policy

نویسندگان [English]

  • mohammad ali hajidehabadi 1
  • Sayed Mir agha Kazimi 2
1 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, University of Qom, Qom, Iran
2 Graduated from the third level of Qom seminary, Qom, Iran (doctoral student of criminal law and criminology)
چکیده [English]

Psychological punishments refer to pressures imposed on the criminals mentally criminals. While every form of punishment has psychological effects on the offender, psychological punishments specifically target the soul and spirit of criminals, excluding their body, property, or freedom. These punishments exhibit significant diversity and align with modern scientific findings. However, there is no notable research on this type of punishment, particularly within the context of the Islamic approach. Consequently, these forms of punishments have a limited presence in the criminal justice systems of Islamic countries, despite the life-guiding principles of Islam. This research, conducted through a descriptive-analytical method using library sources, indicates that, based on the sources of Islamic criminal policy, psychological punishments hold a significant place and play a crucial role in rehabilitating criminals and deterring them from committing further offenses. In essence, they offer a more cost-effective and beneficial approach, justifying their application in the present and future criminal policies of Islamic society.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Psychological Punishments
  • Islamic Criminal Policy
  • Publicity
  • Blame
  • Encouraging Law-Abiding
  • Rehabilitation

مراجع

  1.  * قرآن کریم.

    1. ابن ادریس حلی، محمد بن منصور بن احمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی، قم: انتشارت اسلامی‌‌‌.
    2. ابن بلبان الفارسی، علی. (1993م). الإحسان فی تقریب صحیح ابن حبان، بی­جا: الأرناؤوط.
    3. ابن منظور، محمد بن مکرم. (1408ق). لسان العرب، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    4. ابن شعبه حرانی، حسن بن علی. (1404ق). تحف العقول، قم: جامعه مدرسین.
    5. ابن هشام، عبد الملک. (1995م). السیرة النبویة لابن هشام، تحقیق: مصطفی السقا و ابراهیم الابیاری، مصر: شرکة مکتبه و مطبعه مصطفی البابی.
    6. ابوفراس، وارم. (1369ش). مجموعه ورام (آداب و اخلاق در اسلام)، ترجمه: محمد رضا عطایی،‌م مشهد، بنیاد پژوهش‌های اسلام آستان قدس رضوی.
    7. ارجمند دانش، جعفر. (1384ش). اصل قانونی بودن جرم و مجازات، تهران: تازه‌های طب.
    8. اسماعیلی، محسن. 1384ش). مشارکت عمومی‌‌‌؛ حاکمی‌‌‌ت ملی و نظارت همگانی در فقه سیاسی و حقوق سیاسی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی‌‌‌.
    9. البانی، محمد بن ناصر. (1419ق). صحیح سنن ابی داود، ریاض: مکتبة المعارف للنشر و التوزیع مکتبة ملک فهد.
    10. بخاری، أبو عبد الله، محمد بن إسماعیل. (1422ق). الجامع المسند الصحیح المختصر "صحیح البخاری"، تحقیق: محمد زهیر ناصر، بیروت: دار طوق النجاه.
    11. تمیمی، آمدی، عبد الواحد بن محمد، ،(1410 ق‏) غرر الحکم و درر الکلم، چ۲، قم، دار الکتاب اسلامی.
    12. جرجانی، علی بن محمد. (بی­تا). التعریفات، تهران: ناصر خسرو.
    13. اصبحی، مالک ابن انس. (بی­تا). المدونه‌الکبری، بیروت: دار صادر.
    14. شوکانی، محمد. (بی­تا). فتح القدیر الجامع بین فنی الروایة و الدرایه، بیروت: دارالمعرفه‌.
    15. مجمع الغه العربیه. (بی­تا). المعجم الوسیط، قاهره: دارالدعوه.
    16. المقری، احمد محمد. (بی­تا). المصباح المنیر، قاهره: المکتبة العصریه.
    17. بغدادى، مفید، محمّد بن محمد بن نعمان عکبرى‌. (1413ق). المقنعه، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید.
    18. برهانی، محسن و الهام، غلامحسین. (1400ش). درآمدی بر حقوق جزای عمومی‌‌‌‌واکنش در برابر جرم، تهران: میزان.
    19. بولک، برنا. (1385ش). کیفر‌شناسی، ترجمه: علی حسین نجفی ابرند‌آبادی، تهران: مجد.
    20. پاینده، ابوالقاسم. (1382ش). نهج الفصاحه، تهران: دنیای دانش.
    21. تبریزی، جواد بن علی. (1417ق). اسس الحدود و التعزیرات، قم،: دفتر معظم له.
    22. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (1381ش). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
    23. حاج حسن، حسین. (1420ق). باب الحوائج الامام موسی الکاظم(ع)، بیروت: دارالمرتضی.
    24. حاجی ده‌‌‌‌ آبادی،‌ محمد علی، «اصلاح مجرمان در سیاست جنایی تقنینی ایران»، فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، شماره ۳، ۱۳۸۸ش.
    25. حسینی، عبد الزهرا. (1405ق). مصادر نهج البلاغه و اسانیده، بیروت: دار الاضواء.
    26. حر عاملی، محمد بن حسین. (1412ق). وسایل الشیعه، قم: موسسه آل البیت.
    27. حسینی، سید محمد. (1378ش). مجازات‌های مالی در حقوق اسلامی‌‌‌، قم: دفتر انتشارات اسلامی‌‌‌.
    28. حلی، حسن بن یوسف. (1379ش). منهاج الکرامه فی معرفة الامامه، مشهد: موسسه عاشورا.
    29. خلیفی، علی ناصر. (1412ق). الظروف المشدده و المخففه فی عقوبة التعزیریه فی الفقه السلامی‌‌‌، قاهره: مطبعه المدنی.
    30. دیلمی‌‌‌همدانی، شیرویه. (1412ق). الفردوس بمأثور الخطاب، بیروت: دارالکتب العلمیه ‌.
    31. سبزواری، سید عبدالاعلی. (1413ق).‌ مهذب الاحکام، قم: دفتر سبزواری.
    32. سبزواری نژاد، حجت. (1394ش). حقوق جزای عمومی‌‌‌، تهران: جنگل جاویدانه.
    33. شامبیاتی، هوشنگ. (1383ش). حقوق جزای عمومی‌‌‌، تهران: انتشارات مجد.
    34. شریف رضی، محمد بن حسن. (1406ق). خصایص الائمه (ع)، مشهد: آستانة الرضویة المقدسةـ مجمع البحوث الاسلامیة.
    35. ــــــــــــــــــــــــــــ . (1379ش). نهج البلاغه، ترجمه: محمد دشتی، قم: مشهور.
    36. شریف فوزی، محمد. (1989م). مبادی التشریع الجنایی الاسلامی‌‌‌، بی‌جا: مکتبه الخدمات الحدیثه.
    37. طباطبایی، محمد حسین. (1374ش). ترجمه تفسیرالمیزان، ترجمه: سید محمد باقر موسوى همدانى‏، قم: دفتر انتشارات اسلامی.
    38. طبرسى، فضل بن حسن‏. (1373ش). مجمع البیان فى تفسیر القرآن‏، تهران: ناصر خسرو.
    39. طحاوی، ابوجعفر. (1414ق). شرح معانی الآثار،‌ تحقیق: محمد زهری النجار، مدینه المنوره: عالم الکتب.
    40. طوسی، محمد بن حسن. (1400ق). النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی، بیروت: دارالکتب العربی.
    41. عاملی شهید اول، محمد بن مکی. (1400ق). القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشی مفید.
    42. ــــــــــــــــــــــــــــــ . (1410ق). اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه، بیروت: دار التراث.
    43. عروسی حویزی، عبد العلی ابن جمعه. (1405ق). تفسر نورالثقلین، قم: اسماعلیان.
    44. علی آبادی، عبدالحسین. (1368ش). حقوق جنایی، تهران: فردوسی.
    45. عوده، عبدالقادر. (1405ق). التشریع الجنایی، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    46. فتحی بهنسی، احمد. (1403ق). العقوبة فی الفقه السلامی‌‌‌، بیروت: دارالشروق.
    47. فیروز‌ آبادی، مجدالدین. (بی­تا). القاموس المحیط، قاهره: دارالحدیث.
    48. قرطبی، محمد بن احمد انصاری. (بی­تا). جامعه الاحکام القرآن، بی‌جا: بی­نا.
    49. قشیری نیسابوری، مسلم بن حجاج. (بی­تا). صحیح مسلم، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    50. کلینی، محمد بن یعقوب. (1407ق). الکافی، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
    51. ـــــــــــــــــــــــ . (1396ش). اصول الکافی، ترجمه مصطفوی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
    52. گلپایگانی، سید محمد رضا موسوی. (1412ق). الدر المنضود فی احکام الحدود، قم: دارالقرآن الکریم.
    53. مغربی، ابوحنیفه نعمان بن محمد تمیمی‌‌‌. (1385ق). دعائم الاسلام، قم: آل البیت.
    54. ماوردی، حسن بن محمد بن حبیب. (1414ق). الحاوی الکبیر (فی فقه مذهب الامام الشافعی و هو شرح مختصر المزنی)، بیروت: دارالکتب العلمیه.
    55. مفید، محمد بن محمد. (1413ق). الارشاد فی معرفته حجج الله علی العباد، قم: کنگره شیخ مفید.
    56. مکارم شیرازی ، ناضر. (1425ق). تعزیر و گستره آن، قم: مدرسه الامام على بن ابى طالب.
    57. نبراوی، نبیل. (بی­تا). سقوط الحق فی العقاب بین الفقه الاسلامی‌‌‌و التشریع الوضعی، بیروت: ‌دار الفکر العربی.
    58. نجف‌آبادى، حسین على منتظرى. (1409ق). دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الإسلامیة، قم: نشر تفکر.‌
    59. نجفی ابرند‌آبادی، علی حسین و هاشم بیگی،‌ حمید. (1377ش). دانشنامه جرم‌شناسی، تهران: گنج دانش.
    60. نجفی ابرند آبادی، علی حسین. (1384ش). کیفرهای جامعه مدار، (دیباچه مترجم برای ویراست چهارم کیفرشناسی)، تهران: مجد.
    61. یعقوبی، احمد بن اسحاق. (بی­تا). تاریخ الیعقوبی، بی‌جا: دار الصادر.

    مقالات

    1. ابراهیمی‌‌‌، شهرام، اشرافی، ارسلان و علیزاده، فاطمه، «معیار‌های تشخیص بزهکاران اتفافی و واکنش متناسب در برابر آن‌ها»، فصلنامه قضاوت، شماره ۸۳، پاییز ۱۳۹۴.
    2. ابن سلیمان العجلان، عبدالله، «العقوبات النفسیه فی الشریعه الاسلامیه»‌‌، المجله العربیه للدراسات الامنیة والتدریب، المجلد۲۶، العدد۵۱، بی‌تا.
    3. بابائی، محمدعلی، «پیشگیری از تکرار جرم»، مجله تحقیقات حقوقی دادگستری، شماره۲۷، تابستان۱۳۸۳.
    4. جعفری، جعفر یزدیان، «تأملی بر نظام هزینه ـ فایده در حقوق کیفری»، فقه و حقوق،‌ سال پنجم، شماره ۲۰، ۱۳۸۸ش.
    5. خبرگزاری جمهوری اسلامی، «مهلت بخشودگی جرایم مالیاتی تمدید شد»، تاریخ انتشار: ۲ مهر۱۴۰۲، irna.ir/amp/85237706.
    6. دانش­پژوه، وهاب، «محرومیت از حقوق اجتماعی در حقوق کیفری ایران و فقه امامیه»، فصلنامه پژوهشی، دانشگاه امام صادق، شماره ۹، ۱۳۸۸ش.
    7. دهقانی، روح الله، شیدائیان آرانی، مهدی، میرخلیلی، سید محمود و دارابی، شهرداد، «نقش امر به معروف و نهی از منکر در پیشگیری از جرائم مرتبط با شبکه‌ّهای اجتماعی؛ مبانی، منابع فرصت‌ها و چالش‌ها»، مطالعات فقه و حقوق اسلامی‌‌‌، سال ۱۳، شماره۲۴، بهار و تابستان ۱۴۰۰ش.
    8. رستمی‌‌‌تبریزی، لیماء و زارع،‌ محمدکاظم، «تحلیل انتشار حکم محکومیت در حقوق کیفری ایران از نگاه فلسفه کیفری»، پژوهش حقوق کیفری، سال دوم، شماره چهارم، پاییز ۱۳۹۲.
    9. رهامی، محسن، «ماهیت، آثار و مبانی شرعی مجازات «محرومیت از حقوق اجتماعی»، مجتمع آموزش عالی قم، شماره 11، 1380ش.
    10. غلامی‌‌‌، علی، محمد حسین، مجتهدی و محمد حسین، طهماسبی، «مجازات تشهیر در تعزیرات (بارویکرد تطبیقی به مجازات‌های مبتنی بر شرمساری در ایالات متحده)»، مجله حقوقی دادگستری، سال 82، شماره 104، ۱۳۹۷ش.
    11. قائمی‌‌‌ مقدم، محمد رضا، «موعظه و نصیحت در قرآن»، تربیت اسلامی‌‌‌، دوره ۲، شماره۳، پاییز و زمستان ۱۳۸۵ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار