امکان سنجی تدوین قانون احوال شخصیه فرامذهبی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

10.22034/ils.2024.14847.1054

چکیده

احوال شخصیه، مجموعه‌ای از صفات و وضعیت‌ موجود در شخص است که ضمن متمایز ساختن او از سایرین، موقعیت حقوقی او را در جامعه مشخص می‌کند. میان احوال شخصیه و دین، رابطه نزدیکی وجود دارد؛ به‌گونه‌ای که تا اواخر قرن نوزدهم، فقط حقوق اسلام بر کشورهای اسلامی حاکم بوده است، چنان‌که کشورهای اسلامی در تقنین قوانین و مقررات ناظر بر حقوق احوال شخصیه و پایبندی آن‌ها به شریعت اسلامی در قانون‌گذاری مرتبط با گستره احوال شخصیه، به چند دسته قابل‌تقسیم‌اند. مسئله تحقیق حاضر این است که تدوین قانون احوال شخصیه فرامذهبی به چه صورتی و با چه سازوکاری، امکان داشته و چه آثاری را در پی دارد؟ این پژوهش، با تحلیل حقوقی نظام‌های احوال شخصیه کشورهای اسلامی، با روش توصیفی - تحلیلی نشان می‌دهد که هرچند در کشورهای اسلامی، تأثیر مذاهب فقهی در شکل‌دهی حقوق خانواده یکسان نیست، به سبب عواملی ازجمله ارتباط وثیق مسائل این بخش از حقوق با آموزه‌های دینی و باورهای اعتقادی و اخلاقی، اصول کلی حاکم بر حقوق خانواده در این کشورها همسان­اند‌. بر این اساس، امکان تدوین قانون احوال شخصیه فرامذهبی، مطلوب و دست‌یافتنی است

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Feasibility of drafting a trans-religious personal status law

نویسنده [English]

  • siyamak Ghiyasi
Assistant Professor of Law Department of Al-Mustafa Community, Qom, Iran
چکیده [English]

Personal status encompasses a set of characteristics and conditions existing within an individual that, while distinguishing them from others, define their legal standing in society. A profound relationship exists between personal status and religion, evident until the late nineteenth century when Islamic law exclusively governed Islamic countries. These countries, while legislating laws and regulations governing personal status and adhering to them, have segmented the realm of personal status based on Islamic jurisprudence. This research aims to explore the feasibility, mechanisms, and potential consequences of formulating a trans-religious personal status law. Through a descriptive-analytical analysis of legal systems related to personal status in Islamic countries, the research illustrates that while the influence of jurisprudential doctrines on family law varies across Islamic countries, general principles governing family law remain similar. This similarity arises from the intimate connection of these issues with religious teachings, beliefs, and ethical principles. Consequently, the feasibility of developing a cross-denominational personal status law is deemed desirable and attainable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Personal Status
  • Islamic Law
  • Legal System of Islamic Countries
  • Convergence

مراجع

  1. .     1.ابن ماجة، القزوینی، أبو عبد الله محمد بن یزید. (1430ق). سنن ابن ماجة، بی­جا: دار الرسالة العالمیة.

    1. 2. ابن نجیم، زین الدین. (2002م). البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    2. 3. ابو زهره، محمد. (1958م). محاضرات فی عقد الزواج وآثاره، مصر: مطبعة مخیمر.
    3. 4. استانبولی، ادیب. (1989م). المرشد فی قانون الاحوال الشخصیة، دمشق: بی­نا.

     ق  اصفهانى، حسین بن محمد راغب. (1412ق). مفردات ألفاظ القرآن‌، لبنان: دار العلم- الدار الشامیة‌‌.

    1. 6. انصاری، مسعود و طاهری، محمدعلی. (1384ش). دانشنامه حقوق خصوصی، تهران: محراب فکر.
    2. 7. باریک لو، علی‌رضا. (1387ش). اشخاص و حمایت‌های حقوقی آنان، تهران: مجد.
    3. 8. بخاری، حافظ ابوعبدالله محمد بن اسماعیل. (بی­تا). صحیح بخاری، باب تخییر در طلاق، بیروت: دارالجیل.
    4. 9. جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1378ق). مبسوط در ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
    5. 10. الجناتی، محمدابراهیم. (1411ق). دروس فی الفقه المقارن، قم: مجمع العلمی للشهید الصدر.
    6. 11. جوان، موسی. (1326ش). مبانی حقوق، تهران: رنگین گمان.
    7. 12. حرعاملی، محمد بن حسن. (1410ق). وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، بیروت: دارالاحیاء الثراث العربیة.
    8. 13. حکیمی، محمد هادی. (1383ش). بررسی وضعیت حقوقی ازدواج مختلط افغانی و ایرانی، تهران: نور علم.
    9. 14. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر. (1414ق). ‌تذکرة الفقهاء، قم: آل البیت علیهم السلام.
    10. 15. ــــــــــــــــــــــــــــــ . (بی­تا). تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، مشهد: مؤسسه طوسی.
    11. 16. خسروپناه، عبدالحسین. (1385ش). فلسفه‌های مضاف، بی­جا: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
    12. 17. دانش پژوه، مصطفی. (1381ش). اسلام وحقوق بین الملل خصوصی، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه.
    13. 18. دیلمی، احمد. (1381ش). مقدمه ای بر مبانی حقوقی و کلامی نظام سیاسی در اسلام، بی­جا: دفتر نشر معارف.
    14. 19. السالمی، عبد الله بن حمید. (2010م). جوابات الإمام السالمی، عمان: مکتبة الإمام السالمی.
    15. 20. سباعی، مصطفی. (1417ق). شرح قانون الاحوال الشخصیة، بیروت: المکتب الاسلامی.
    16. 21. سلجوقی، محمود. (1385ش). بایسته های حقوق بین‌الملل خصوصی، تهران: ﻣﯿﺰان.
    17. سید رضى، محمد بن حسین موسوى. (1414ق). ‌نهج البلاغة‌، قم: مؤسسه نهج البلاغه.
    18. 23. شلبی، محمد مصطفی. (1370ق). احکام الاسرة فی الاسلام، بیروت: دار النهضة العربیة.
    19. 24. صانعی، پرویز. (1381ش). حقوق و اجتماع، تهران: طرح نو.
    20. 25. صفائی، سید حسین و مرتضی قاسم زاده. (1385ش). حقوق مدنی اشخاص و محجورین، تهران: سمت.
    21. 26. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن. (1390ق). الاستبصار فیما اختلف من الأخبار، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    22. 27. عاملى (شهید اول)، الشیخ شمس الدین محمد بن مکی. (1410ق). اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، بیروت: دار التراث.
    23. 28. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى. (1400ق). القواعد و الفوائد، قم: کتابفروشى مفید.
    24. 29. عزمی بکری، محمد. (1999م). موسوعة الفقه و القضاء فی الاحوال الشخصیة، مصر: دار محمود للنشر.
    25. 30. عمید زنجانی، عباسعلی. (1362ش). حقوق اقلیت‌ها، تهران: دفتر‌ نشر فرهنگ اسلامی.
    26. 31. فهیمی، عزیز الله. (1381ش). ارث اقلیت­های دینی، قم: دانشگاه قم.
    27. کلینى، ابو جعفر، محمد بن یعقوب‌. (1407ق). الکافی، تهران: دار الکتب الإسلامیة.
    28. 33. کاتوزیان، امیر ناصر، حقوق و عدالت، مجله نقد و نظر، شماره 10 و 11، از صفحه 34 تا 57، بهار و تابستان 1376.
    29. 34. ــــــــــــــــــــ. . (1385ش). دوره مقدماتی حقوق مدنی (اعمال حقوقی)، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    30. 35. ــــــــــــــــــــ . (1357ش). تحولات حقوق خصوصی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
    31. 36. ــــــــــــــــــــ . (1369ش). وصیت در حقوق مدنی ایران، تهران: نشر یلدا.
    32. 37. ــــــــــــــــــــ . (1377ش). فلسفه حقوق، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    33. 38. ــــــــــــــــــــ . (1377ش). قانون مدنی در نظم کنونی، تهران: میزان.
    34. 39. ــــــــــــــــــــ . (1380ش). مقدمه علم حقوق، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
    35. 40. ــــــــــــــــــــ . (1376ش). حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    36. 41. ــــــــــــــــــــ . (1390ش). حقوق خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
    37. 42. لطفی فطانی، اسماعیل. (1998م). اختلاف الدارین و اثره فی احکام المناکحات و المعاملات، القاهرة: دار الاسلام.
    38. 43. الماسی‌، نجادعلی. (1395ش). ‌تعارض‌ قوانین‌، تهران: نشر دانشگاهی.
    39. 44. الماسی، نجادعلی و محمد متولی. (1378ش). احوال شخصیه بیگانگان در ایران، تهران: ساز و کار.
    40. 45. مجلسى، محمد باقر. (1403ق). بحار الأنوار، بیروت: داراحیاء التراث العربی.
    41. 46. مراغی، عبدالله. (1385ق). الزواج و الطلاق فی جمیع الادیان، بی­جا: لجنة التعریف بالاسلام.
    42. 47. مطهری، مرتضی. (1381ش). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
    43. 48. مهرپور، حسین. (1374ش). حقوق بشر و راه‌کارهای اجرای آن، تهران: انتشارات اطلاعات.
    44. 49. نصیری‌، محمد. (1372ش). حقوق‌ بین‌الملل‌ خصوصی، به کوشش:‌ مرتضی‌ کاخی‌ و مرتضی‌ نصیری، تهران: آگاه.
    45. 50. وافی، علی عبد الواحد. (2016م). حقوق الانسان فی الاسلام، القاهرة: دار النهضة.
    46. 51. بکوش، یحیی. (1407ق). فقه الإمام جابر بن زید، بیروت: دار الغرب الإسلامی.
    47. محمد مهدی آصفی و شبیب ابو میثم. (بی­تا). الجهاد، مجله فقه دفتر تبلیغات اسلامی، شماره اول، ص 395 – 384.
    48. شهابی، فصلنامه حقوق عمومی، دوره 17، شماره 48.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار