مسئولیت مدنی ناشی از فیشینگ (تخلیه غیرمجاز اینترنتی) حساب‌های بانکی از منظر فقه و حقوق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسا دکتری دانشگاه تهران،تهران، ایران

2 دانشجو دکتری رشته فقه و مبانی حقوق اسلامی،دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22034/ils.2024.14868.1057

چکیده

مسئولیت مدنی ناشی از خسارت در خدمات ارائه شده توسط بانک­ها، همواره محل بحث بوده است. رشد کمی و کیفی روش­های مجرمانه­ی سوءاستفاده از حساب­های بانکی و عدم ارتقای قابل توجه مشخصه­های امنیتی متناسب توسط بانک­ها، در کنار فقدان اطلاعات عمومی کاربران برای عدم سوءاستفاده مجرمان، خسارت سنگینی را به مشتریان خدمات بانکی وارد می­کند. مسئولیت جبران این خسارت­ها در محاکم، محل نزاع است. مسئولیت مجرم، مسئولیت بانک، مسئولیت تضامنی این دو، مسئولیت بر اساس احراز تقصیر و سبب در خسارت و ... از جمله این نزاعات حقوقی است. در این زمینه، قوانین عمومی و خاص و همچنین بخشنامه­های مصرحی وجود دارد که در کنار تعدادی از قواعد فقهی، مسئولیت مدنی ناشی از این خسارات را معین می­کند. در این نگاره با تأکید بر فیشینگ حساب­های بانکی، به موارد فوق پرداخته شده است. فرضیه و نظریه نگارندگان، مسئولیت عینی بانک­ها در فیشینگ بنا به وجوه عمومی و الزامات صنفی حاکم بر قراردادهای بانک­هاست، فارغ از این­که مجرم اصلی در دسترس باشد یا خیر. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی مبتنی بر منابع کتابخانه­ای است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Civil Liability Arising from Phishing (Unauthorized Internet Withdrawal) of Bank Accounts: Jurisprudential and Legal Perspectives

نویسندگان [English]

  • morteza motaharifard 1
  • ali motaharifard 2
1 Postdoctoral Researcher, University of Tehran, Tehran, Iran
2 Ph.D. student in Fiqh and Fundamentals of Islamic Law, Tabriz University, Tabriz, Iran
چکیده [English]

The issue of civil liability stemming from damages in banking services has been a recurring topic of discussion. The increasing sophistication of criminal methods targeting bank accounts, coupled with the insufficient enhancement of security measures by banks and a lack of public awareness to prevent exploitation by criminals, results in significant harm to banking service customers. The attribution of responsibility for compensating these damages becomes a matter of contention in the courts. Legal disputes include issues such as the criminal's responsibility, the bank's responsibility, joint responsibility of both parties, and responsibility based on establishing fault and the cause of the damage. In this context, there are general and specific laws, along with specific directives and jurisprudential rules, that determine civil liability arising from these damages. This paper focuses on phishing attacks on bank accounts while addressing the aforementioned legal disputes. The authors posit that the objective responsibility of banks in phishing cases is rooted in public funds and trade union requirements governing bank contracts, regardless of the availability of the primary culprit. The research methodology employed is descriptive-analytical, drawing on library sources.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Phishing
  • Internet Fraud
  • Theft
  • Bank
  • Civil Liability
  • Damage
  • Central Bank Circular

مراجع

  1. امامی، سیدحسن. (1378ش). حقوق مدنی، تهران: کتابفروشی اسلامیه.
  2. آخوند خراسانی، محمد کاظم بن الحسین. (1423ق). کفایة الاصول، قم: مؤسسه نشر اسلامی.
  3. انصاری، مرتضی. (1415). الحاشیة علی استصحاب القوانین، قم: المؤتمر العالمی.
  4. درودیان، حسنعلی. (1384ش). جزوه حقوق مدنی 4، تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران.
  5. جعفری لنگرودی، محمدجعفر. (13748ش). حقوق تعهدات، تهران: انتشارات گنج‌دانش.
  6. حکیم، محمدتقی. (1418). الاصول العامة فی فقه المقارن، قم: مجمع جهانی اهل‌بیت.
  7. حلی (علامه)، حسن بن یوسف. (1414). تذکرة­الفقهاء، قم: موسسة آل البیت.
  8. خسروی، مجید و خسروی، میلاد. (1392ش). حقوق نظام صنفی، تهران: ادبستان.
  9. ره­پیک، حسن. (1395ش). حقوق مسئولیت مدنی و جبران­ها، تهران: خرسندی.
  10. السان، مصطفی. (1388ش). جنبه­های حقوقی بانکداری اینترنتی، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
  11. صدر، سیدمحمد. (1420ق). ماوراء الفقه، بیروت: دارالاضواء.
  12. صفایی، سیدحسین. (1382ش). دورة مقدماتی حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: میزان.
  13. فراهیدی، خلیل بن احمد. (1410ق). کتاب العین، قم: منشورات الهجرة.
  14. کاتوزﯾﺎن، ﻧﺎﺻﺮ. (1382ش). ﻣﻘﺪﻣﻪ ی ﻋﻠﻢ ﺣﻘﻮق و ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ در ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ اﯾﺮان، تهران: ﺷﺮﮐﺖ ﺳﻬﺎﻣﯽ اﻧﺘﺸﺎر.
  15. ــــــــــــــ. (1376ش). حقوق مدنی: قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی انتشار با همکاری بهمن برنا.
  16. ـــــــــــ. (1379ش). وقایع حقوقی، تهران: انتشارات دادگستر.
  17. مجتهد، احمد و حسن‌زاده، علی. (1380ش). پول و بانکداری، تهران: پژوهشکده پولی و بانکی.
  18. محقق داماد، سیدمصطفی. (1406ش). قواعد فقه (ج2)، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
  19. موسوی بجنوردی، محمد حسن. (1371ش). القواعدالفقهیه، قم: اسماعیلیان.
  20. مکارم شیرازی، ناصر. (1429ش). قواعد فقهیة، قم: مدرسه علی بن ابی طالب.
  21. نراقی، محمدمهدی. (1375ش). عوایدالایام، قم: بوستان کتاب.

مقالات:

  1. حسینی، سیدهادی، «ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺗﺒﻌﯽ دوﻟﺖ در ﺟﺒﺮان ﺿﺮرﻫﺎی ﺑﻼ ﺟﺒﺮان وارده ﺑﻪ ﺷﻬﺮوﻧﺪان»، مجله تحقیقات حقوقی آزاد، شماره 28، تاسبتان 1394ش.
  2. حیاتی، علی عباس. «مفهوم «اصل احتیاط» و جایگاه آن در مسئولیت مدنی»، پژوهشنامه حقوق اسلامی، سال پانزدهم، شماره2، پیاپی 40، پاییز و زمستان 1393ش.
  3. علوی قزوینی، سیدعلی و مسعودیان زاده، سیدذبیح­الله، «قاعده من له الغنم فعلیه الغرم»، فصلنامه پژوهش‌های اندیشه حقوقی، دوره جدید، شماره1، پیاپی4، زمستان 1393ش.
  4. قنبری، حمید، «معکوس نمودن بار اثبات دعوی مبنای مسئولیت در رابطه بانک و مشتری در بانکداری الکترونیکی»، پژوهش­های پولی - بانکی، شماره 12، تابستان 1391ش.
  5. کاتوزیان، ناصر، «حمایت از زیان دیده و مسئولیت تولیدکننده در حقوق فرانسه»، فصلنامه حقوق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، شماره 68، 1384ش.
  6. کریمی، عباس و مرادی، یاسر، «مسئولیت مدنی بانک­ها در عقود مشارکتی»، فصلنامه اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 21، 1396ش.
  7. عبدالهی، محبوبه و سیداحمدی سجادی، سیدعلی، «بررسی تطبیقی تعهدات بانک در تراکنش­های الکترونیکی وجوه»، پژوهش های حقوق تطبیقی، شماره 18، 1393ش.
  8. عبداللهی، محبوبه، «تحلیل مسئولیت حقوقی بانک انتقال­دهنده در انتقال الکترونیکی وجوه»، دانشنامه حقوق اقتصادی، شماره 12، پاییز و زمستان 1396ش.
  9. محقق داماد، سیدمصطفی و مرادی، یاسر، «تحلیل مسئولیت بانک ها در قبال مشتریان؛ موانع و راهکارها»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، سال هجدهم، شماره 72، زمستان 1397ش.
  10. موسویان، سیّدعبّاس، «طراحی سپرده‌های جدید در بانکداری بدون ربا»، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 7،‌ پاییز 1381ش.
  11. میرشکاری، عباس، «مسئولیت مدنی بانک­ها»، فصلنامه رأی، شماره2، 1392ش.

قوانین:

  1. آیین­نامه فصل پنجم قانون عملیات بانکی بدون ربا، مورخ 17/12/1361؛
  2. بخشنامه بانک مرکزی مورخ 14/5/1398؛
  3. قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران؛
  4. قانون آیین دادرسی مدنی؛
  5. قانون تجارت الکترونیک مصوب 17/10/1382؛
  6. قانون شهرداری­ها مصوب 11/4/1334؛
  7. قانون مدنی؛
  8. قانون نحوه اجرای محکومیت­های مالی مصوب 15/7/1393؛
  9. قانون مجازات اسلامی مصوب 1/2/1392؛
  10. قانون برنامه پنج ساله ششم توسعه؛
  11. مقررات انضباطی فدراسیون فوتبال جمهوری اسلامی ایران.

منابع لاتین:

  1. Cartwright, P, Banks, Cansumers and Regulations, Bloomsbury: Hart Publishing, 2004.
  2. Walker, D. M. The oxford companion to law, Clarendon: Oxford press, 1980.
  3. Kilonz, Kethi, An Analisis of the Legal Challenges Posed by Electronic Banking, Kenya Law Review, 1, 3232, 2007.
  4. Buffelan- Lanore et Larribu- Terneyre, Droit civil, les obligations. 12 ed, sirey. 2010.
  5. United National Commission in International Commerce Law, UNCITRAL Legal Guide on Electronic funds Transfers, 1987. www .uncitral . org/uncitral/en /publications. html. Last visit: 2014.

Sanil, Hishan, The Concept of Corporate Social Responsibility (CSR), A Review of Literature, Journal of Computational and Theoretical Nanoscience, September 2017, See At:  https://www.researchgate.net/publication

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار