ماهیت و مبانی کشف جرم در اسلام و حقوق موضوعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه الگوی قضای اسلامی پژوهشگاه قوه قضاییه، تهران، ایران

چکیده

امروزه وقوع جرم در جوامع بشری امری اجتناب ناپذیر است و به کرات جرائم مختلف از سوی مجرمین انجام می شود و نیازمند برخورد مقتضی مراجع صالح و ضابطین با مجرمین حرفه ای جهت کشف جرائم و نحوه کشف آنها می باشد. کشف جرم، اوّلین و مهم ترین مرحله فرآیند دادرسی کیفری است؛ چرا که تا جرمی کشف نشود چرخه دادرسی کیفری به حرکت در نخواهد آمد و مرتکب جرم مجازات نخواهد شد. ماهیت کشف جرم و مبانی که در اسلام و حقوق موضوعه جواز کشف جرم را نمایان می کنند مدنظر مقاله می باشد؛ لذا این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ماهیت کشف جرم و مبانی جواز آن را مورد واکاوی قرار داده است. از آنجاییکه کشف جرم مستلزم اقداماتی از سوی پلیس و ضابطین است هماره در تعارض با حقوق خصوصی افراد جامعه و همینطور حقوق فرد متهم به ارتکاب جرم می باشد و این امر بیانگر وجود محدودیت هایی جهت کشف جرم می باشد. گرچه نظام قضایی اسلام و فقه امامیه به اصل کرامت انسان به‌عنوان خاستگاه حقوق افراد متهم احترام می‌گذارد و با رویکرد حقوقی به متهم، رعایت حقوق او را الزامی دانسته‌ است، اما در عین حال، در مواردی خاص و در جرائمی که به پیکره اسلام و حاکمیت ضربه می‌زند کشف جرم مجاز و مشروعیت پیدا می‌کند. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که علیرغم محدودیت های کشف جرائم که عبارتند از؛ حاکمیت اصل برائت، اصل حرمت تجسس، رعایت حیثیت و شرافت انسان، ضرورت حفظ شان و شخصیت انسانی متهم، مبانی متعددی را میتوان به عنوان مبانی جواز کشف جرم برشمرد که از مهمترین آنها: تحقق نظم و امنیت عمومی جامعه، پیشگیری از جرم، اجرا و تحقق عدالت کیفری، حمایت از ارزش‌هاى اخلاقی و مصالح عمومی، صیانت از حقوق افراد و اجتماع می باشد.

کلیدواژه‌ها


  • ٭ قرآن کریم

    • ابراهیمی، محمد، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، درآمدی بر حقوق اسلامی، (سمت)، 1388.
    • آذرتاش، آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی فارسی، نشر نی، چاپ دوم، 1381.
    • ابن منظور، جمال الدین محمد ابن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414.
    • اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، ج اول، تهران: نشر میزان، 1384.
    • انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، ج7، چاپ اول، تهران، انتشارات سخن، 1381.
    • بشارت، حجت الله، فرهنگ حقوقی معاصر فرانسه_فارسی، چاپ اوّل، تهران، نشر فرهنگ معاصر، 1394.
    • بیات، بهرام؛ شرافتی پور جعفر و عبدی نرگس، پیشگیری از جرم با تکیه بر رویکرد اجتماع محور، تهران: معاونت اجتماعی و ارشاد ناجا؛ 1386.
    • پارسایار، محمدرضا، فرهنگ معاصر فرانسه_ فارسی، چاپ دوازدهم، تهران، نشر فرهنگ معاصر، 1393.
    • پیکا، ژرژ، جرم شناسی، مترجم: علی حسین نجفی ابرند آبادی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1370.
    • ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، الغارات او الاستفار و الغارات، تحقیق و تعلیق عبدالزهراء حسینی الخطیب، بیروت، دارالاضواء، چ اول، بی‌تا.
    • جعفرى لنگرودى، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژى حقوق، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ اول، 1378.
    • جوادی آملی، عبدالله، فلسفه حقوق بشر، چاپ هشتم، قم، مرکز نشر اسراء، 1381.
    • جوان، موسی، مبانی حقوق، ج‏1، تهران، چاپخانه رنگین، 1387.
    • حاجی ده آبادی، محمدعلی، «اصلاح مجرمان در سیاست جنایی تقنینی ایران»، مطالعات حقوق خصوصی (حقوق): پاییز 1388، دوره 39، شماره 3.
    • خسروشاهی، قدرت الله، مراحل سه‌گانه پیشگیری از جرم در آموزهای قرآنی، قم، چاپ اول، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
    • دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج 11، تهـران، دانشـگاه تهـران و موسسـه لغتنامـه دهخدا، 1377.
    • دهقان، حمید، تاثیر زمان و مکان بر قوانین جزایی اسلام، قم، انتشارات مدین، چاپ اول، 1376.
    • راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بی‌جا: دارالقلم، 1412.
    • سروش، محمد، مبانی حریم خصوصی (بر اساس منابع اسلامی)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، چاپ اوّل، 1393.
    • سیدحسین تاشی، سید صادق، رابطه جرم و گناه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1389.
    • شمس ناتری، محمد ابراهیم و دیگران، قانون مجازات اسلامی در نظم کنونی، تهران، نشر میزان، 1392.
    • صادقی، محمدهادی، مقاله «بزه پوشی»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 267، 1378.
    • ضرابی، غلامرضا، آیین دادرسی کیفری، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ اول، 1372.
    • طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، چاپ سوم تهران، مرتضوی، 1395.
    • طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی)، الخلاف، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407.
    • عارفیان، غلامرضا، محسن خسروی مرول، «بررسی مفهوم جرم از منظر فقه و حقوق»، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی، سال سوّم، شماره هجدهم، بهار 1396.
    • عبدالباقی، محمد فواد، المعجم الفهرس لالفاظ القرآن، ذیل واژه جرم.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، انتشارات اسوه، 1414.
    • فرجیها، محمد، مقاله «مدیریت امور جرم یابی»، مجله کارگاه، دوره دوم، سال چهارم، ش15، تابستان 1390.
    • فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، ج1، تهران، انتشارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ ششم، 1381.
    • کاتوزیان، ناصر، کلیّات حقوق، نظریه عمومی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامى انتشار، 1379.
    • کاتوزیان، ناصر، مبانی حقوق عمومی، نشر دادگستر، تهران، چاپ اول، پائیز 1377.
    • کـلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، 1407
    • کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، ج اول، تهران: شرکت سهامى انتشار، 1377.
    • کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق، تهران: شرکت سهامى انتشار، 1374.
    • گاستون، استفانی، ژرژ لواسور، برنابربولوک، آیین دادرسی کیفری، ترجمه دکتر حسن دادبان، جلد دوم، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، 1377.
    • گرجی، ابوالقاسم، مجموعه مقالات حقوقی، ج1، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
    • گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، نشر میزان، 1390.
    • محمودی جانکی، فیروز، مبانى، اصول و شیوه های جرم انگاری، رساله دکتری، دانشگاه تهران، 1382.
    • مصباح یزدی، محمدتقی، حقوق و سیاست در قرآن، چاپ‌ دوم، قم‌: موسسه‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌)، زمستان ‌1379.
    • مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، چاپ اول، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد، 1368.
    • نجفی ابرند آبادی، علی حسین، دانشنامه جرم سیاسی، چاپ دوم، گنج دانش، 1392.
    • نوربها، رضا، زمینه جرم شناسی، تهران، گنج دانش، چاپ چهارم، 1389.
    • وایت، رابرت داگلاس، جرم و جرم شناسی، ترجمه علی سلیمی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1383.
    • یزدیان جعفری، جعفر، چرایی و چگونگی مجازات، تهران، چاپ اول، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
    • یوسفی، ایمان، آیین دادرسی کیفری، جلد اول، چاپ اول، تهران، میزان، 1393.

     -47Cottingiham, john 1989 The philosophy of punishment,form:An encyclopedia of philosophy,by : Parkinson,G.H.R. L ondon,Routledge.

     -48Chi sum, W., and Turkey, B. Crime Reconstruction. Burlington, MA: Academic Press; 2007. pp. ix.

     -49Harris, Seymour. F. Principles of the criminal law. London; 1999.

     -50Phillip M. Saunter. Introduction to crime scene reconstruction using real time interactive 3D technology. Pittsburgh: Pennsylvania; 2011.