ماهیت و مبانی کشف جرم در اسلام و حقوق موضوعه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مدیر گروه الگوی قضای اسلامی پژوهشگاه قوه قضاییه، تهران، ایران

10.22034/ils.2024.15899.1078

چکیده

امروزه وقوع جرم در جوامع بشری امری اجتناب ناپذیر است و به کرات جرائم مختلف از سوی مجرمین انجام می شود و نیازمند برخورد مقتضی مراجع صالح و ضابطین با مجرمین حرفه ای جهت کشف جرائم و نحوه کشف آنها می باشد. کشف جرم، اوّلین و مهم ترین مرحله فرآیند دادرسی کیفری است؛ چرا که تا جرمی کشف نشود چرخه دادرسی کیفری به حرکت در نخواهد آمد و مرتکب جرم مجازات نخواهد شد. ماهیت کشف جرم و مبانی که در اسلام و حقوق موضوعه جواز کشف جرم را نمایان می کنند مدنظر مقاله می باشد؛ لذا این مقاله با روشی توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، ماهیت کشف جرم و مبانی جواز آن را مورد واکاوی قرار داده است. از آنجاییکه کشف جرم مستلزم اقداماتی از سوی پلیس و ضابطین است هماره در تعارض با حقوق خصوصی افراد جامعه و همینطور حقوق فرد متهم به ارتکاب جرم می باشد و این امر بیانگر وجود محدودیت هایی جهت کشف جرم می باشد. گرچه نظام قضایی اسلام و فقه امامیه به اصل کرامت انسان به‌عنوان خاستگاه حقوق افراد متهم احترام می‌گذارد و با رویکرد حقوقی به متهم، رعایت حقوق او را الزامی دانسته‌ است، اما در عین حال، در مواردی خاص و در جرائمی که به پیکره اسلام و حاکمیت ضربه می‌زند کشف جرم مجاز و مشروعیت پیدا می‌کند. یافته‌های تحقیق بیانگر آن است که علیرغم محدودیت های کشف جرائم که عبارتند از؛ حاکمیت اصل برائت، اصل حرمت تجسس، رعایت حیثیت و شرافت انسان، ضرورت حفظ شان و شخصیت انسانی متهم، مبانی متعددی را میتوان به عنوان مبانی جواز کشف جرم برشمرد که از مهمترین آنها: تحقق نظم و امنیت عمومی جامعه، پیشگیری از جرم، اجرا و تحقق عدالت کیفری، حمایت از ارزش‌هاى اخلاقی و مصالح عمومی، صیانت از حقوق افراد و اجتماع می باشد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Nature and Fundamentals of Crime Detection in Islam and Legal Systems

نویسنده [English]

  • Ali Qobadian
Director of the Islamic Jurisprudence Model Department, Judiciary Research Institute, Tehran, Iran
چکیده [English]

In contemporary societies, the inevitability of crime occurrence necessitates the involvement of competent authorities and law enforcement officers to address various criminal activities. The detection of crimes is a critical initial phase in the criminal proceedings process, as the cycle of legal proceedings does not commence, and perpetrators remain unpunished until a crime is discovered. This article explores the nature of crime detection and the foundations that establish its permissibility within the contexts of Islam and legal subjects.
 
Utilizing a descriptive-analytical method and drawing on library sources, the article delves into the nature of crime detection and its legal bases. Given that crime detection involves actions by law enforcement entities, it often conflicts with societal and individual rights, highlighting the existence of limitations on crime detection. Despite Islam and Imamiyeh jurisprudence emphasizing the principle of human dignity and the rights of the accused, the article contends that, in specific cases related to the body of Islam and sovereignty, the authorization and legitimization of crime detection are recognized.
 
The research findings indicate that despite limitations on crime detection, including the primacy of the presumption of innocence, the sanctity of the investigative process, and the respect for human dignity and honor, several bases justify the detection of crimes. The most prominent among these bases include the realization of public order and societal security, crime prevention, the enforcement of criminal justice, the safeguarding of moral values and public interests, as well as the protection of the rights of individuals and society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • crime detection
  • nature
  • fundamentals
  • criminal law
  • accused's rights
  • privacy

مراجع

  • ٭ قرآن کریم

    • ابراهیمی، محمد، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، درآمدی بر حقوق اسلامی، (سمت)، 1388.
    • آذرتاش، آذرنوش، فرهنگ معاصر عربی فارسی، نشر نی، چاپ دوم، 1381.
    • ابن منظور، جمال الدین محمد ابن مکرم، لسان العرب، بیروت: دار صادر، چاپ سوم، 1414.
    • اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، ج اول، تهران: نشر میزان، 1384.
    • انوری، حسن، فرهنگ بزرگ سخن، ج7، چاپ اول، تهران، انتشارات سخن، 1381.
    • بشارت، حجت الله، فرهنگ حقوقی معاصر فرانسه_فارسی، چاپ اوّل، تهران، نشر فرهنگ معاصر، 1394.
    • بیات، بهرام؛ شرافتی پور جعفر و عبدی نرگس، پیشگیری از جرم با تکیه بر رویکرد اجتماع محور، تهران: معاونت اجتماعی و ارشاد ناجا؛ 1386.
    • پارسایار، محمدرضا، فرهنگ معاصر فرانسه_ فارسی، چاپ دوازدهم، تهران، نشر فرهنگ معاصر، 1393.
    • پیکا، ژرژ، جرم شناسی، مترجم: علی حسین نجفی ابرند آبادی، تهران، دانشگاه شهید بهشتی، 1370.
    • ثقفی کوفی، ابواسحاق ابراهیم بن محمد، الغارات او الاستفار و الغارات، تحقیق و تعلیق عبدالزهراء حسینی الخطیب، بیروت، دارالاضواء، چ اول، بی‌تا.
    • جعفرى لنگرودى، محمدجعفر، مبسوط در ترمینولوژى حقوق، تهران، انتشارات کتابخانه گنج دانش، چاپ اول، 1378.
    • جوادی آملی، عبدالله، فلسفه حقوق بشر، چاپ هشتم، قم، مرکز نشر اسراء، 1381.
    • جوان، موسی، مبانی حقوق، ج‏1، تهران، چاپخانه رنگین، 1387.
    • حاجی ده آبادی، محمدعلی، «اصلاح مجرمان در سیاست جنایی تقنینی ایران»، مطالعات حقوق خصوصی (حقوق): پاییز 1388، دوره 39، شماره 3.
    • خسروشاهی، قدرت الله، مراحل سه‌گانه پیشگیری از جرم در آموزهای قرآنی، قم، چاپ اول، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1393.
    • دهخدا، علی اکبر، لغت نامه، ج 11، تهـران، دانشـگاه تهـران و موسسـه لغتنامـه دهخدا، 1377.
    • دهقان، حمید، تاثیر زمان و مکان بر قوانین جزایی اسلام، قم، انتشارات مدین، چاپ اول، 1376.
    • راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین بن محمد، مفردات الفاظ القرآن، بی‌جا: دارالقلم، 1412.
    • سروش، محمد، مبانی حریم خصوصی (بر اساس منابع اسلامی)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، چاپ اوّل، 1393.
    • سیدحسین تاشی، سید صادق، رابطه جرم و گناه، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم، 1389.
    • شمس ناتری، محمد ابراهیم و دیگران، قانون مجازات اسلامی در نظم کنونی، تهران، نشر میزان، 1392.
    • صادقی، محمدهادی، مقاله «بزه پوشی»، مجله حقوقی دادگستری، شماره 267، 1378.
    • ضرابی، غلامرضا، آیین دادرسی کیفری، تهران، انتشارات گنج دانش، چاپ اول، 1372.
    • طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، چاپ سوم تهران، مرتضوی، 1395.
    • طوسی، محمد بن حسن (شیخ طوسی)، الخلاف، قم، انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1407.
    • عارفیان، غلامرضا، محسن خسروی مرول، «بررسی مفهوم جرم از منظر فقه و حقوق»، فصلنامه تحقیقات جدید در علوم انسانی، سال سوّم، شماره هجدهم، بهار 1396.
    • عبدالباقی، محمد فواد، المعجم الفهرس لالفاظ القرآن، ذیل واژه جرم.
    • فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، قم، انتشارات اسوه، 1414.
    • فرجیها، محمد، مقاله «مدیریت امور جرم یابی»، مجله کارگاه، دوره دوم، سال چهارم، ش15، تابستان 1390.
    • فیض، علیرضا، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، ج1، تهران، انتشارت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ ششم، 1381.
    • کاتوزیان، ناصر، کلیّات حقوق، نظریه عمومی، چاپ اول، تهران: شرکت سهامى انتشار، 1379.
    • کاتوزیان، ناصر، مبانی حقوق عمومی، نشر دادگستر، تهران، چاپ اول، پائیز 1377.
    • کـلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، 1407
    • کاتوزیان، ناصر، فلسفه حقوق، ج اول، تهران: شرکت سهامى انتشار، 1377.
    • کاتوزیان، ناصر، مقدمه علم حقوق، تهران: شرکت سهامى انتشار، 1374.
    • گاستون، استفانی، ژرژ لواسور، برنابربولوک، آیین دادرسی کیفری، ترجمه دکتر حسن دادبان، جلد دوم، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، چاپ اول، 1377.
    • گرجی، ابوالقاسم، مجموعه مقالات حقوقی، ج1، انتشارات دانشگاه تهران، 1372.
    • گلدوزیان، ایرج، بایسته های حقوق جزای عمومی، نشر میزان، 1390.
    • محمودی جانکی، فیروز، مبانى، اصول و شیوه های جرم انگاری، رساله دکتری، دانشگاه تهران، 1382.
    • مصباح یزدی، محمدتقی، حقوق و سیاست در قرآن، چاپ‌ دوم، قم‌: موسسه‌ امام‌ خمینی‌ (ره‌)، زمستان ‌1379.
    • مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن، چاپ اول، تهران، نشر وزارت فرهنگ و ارشاد، 1368.
    • نجفی ابرند آبادی، علی حسین، دانشنامه جرم سیاسی، چاپ دوم، گنج دانش، 1392.
    • نوربها، رضا، زمینه جرم شناسی، تهران، گنج دانش، چاپ چهارم، 1389.
    • وایت، رابرت داگلاس، جرم و جرم شناسی، ترجمه علی سلیمی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1383.
    • یزدیان جعفری، جعفر، چرایی و چگونگی مجازات، تهران، چاپ اول، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1391.
    • یوسفی، ایمان، آیین دادرسی کیفری، جلد اول، چاپ اول، تهران، میزان، 1393.

     -47Cottingiham, john 1989 The philosophy of punishment,form:An encyclopedia of philosophy,by : Parkinson,G.H.R. L ondon,Routledge.

     -48Chi sum, W., and Turkey, B. Crime Reconstruction. Burlington, MA: Academic Press; 2007. pp. ix.

     -49Harris, Seymour. F. Principles of the criminal law. London; 1999.

     -50Phillip M. Saunter. Introduction to crime scene reconstruction using real time interactive 3D technology. Pittsburgh: Pennsylvania; 2011.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار