مطالعه تطبیقی شرط تقدم و تأخر انتقال مالکیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه قم، قم، ایران

2 دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه قم، قم، ایران

چکیده

شرط تقدم انتقال مالکیت، ممکن است از زمان انعقاد عقد صورت پذیرد و یا از زمان انحلال آن که به اثر رجعی انحلال تعبیر می­شود. شرط تأخر انتقال نیز ممکن است از زمان انعقاد عقد باشد و یا نسبت به زمان انحلال آن. هدف از این مقاله، بررسی امکان صحت چنین شرطی از نظر حقوق داخلی و حقوق برخی کشورهای دیگر است. برای استدلال به صحت چنین شرطی در حقوق ایران می­توان به موارد متعدد تخطی از قاعده عِلّی و معلولی در امور اعتباری و حقوقی اشاره کرد. همچنین می­توان بنای عقلا و نظر برخی از فقهای نامدار مبنی بر عدم مخالفت چنین شرطی با شرع را مستند آن قرار داد. شرط تقدم انتقال مالکیت از زمان انحلال عقد (شرط رجعی) در بیشتر نظام­های حقوقی پذیرفته شده است. این شرط از لحاظ مبنا، تفاوتی با شرط تقدم انتقال مالکیت از زمان انشا ندارد و در صورت قبول شرط تقدم انتقال مالکیت از زمان انشا، این شرط نیز باید پذیرفته شود. در خصوص تأخر انتقال مالکیت، اگر انتقال به یک امر محتمل، معلق باشد از نوع تعلیق بوده و بیشتر چنین شرطی را صحیح دانسته­اند. اگر هم انتقال مالکیت، موقوف به زمان خاصی شده باشد به آن تأجیل گفته می­شود که اگر دائمی بودن از شروط اساسی مالکیت نباشد این شرط نیز اصولاً بدون اشکال خواهد بود.
کلمات کلیدی:
انتقال مالکیت، شرط تقدم، شرط تاخر، تعلیق عقد، تاجیل عقد، انحلال عقد.انتقال مالکیت، شرط تقدم، شرط تاخر، تعلیق عقد، تاجیل عقد، انحلال عقد.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  1. فارسی

    1. انصاری معین، پرویز. (1387ش). حقوق تجارت بین الملل، تهران: میزان.
    2. امامى، سید حسن. ( بی­تا). حقوق مدنى، تهران: اسلامیة.
    3. بروجردی عبده، محمد. (1380ش). حقوق مدنی، تهران: امجد.
    4. پیرهادی، محمد رضا. (1392ش). انتقال مالکیت در عقد بیع، تهران: جنگل ـ جاودانه.
    5. جعفری لنگرودی، محمد جعفر. (1391ش). مجموعه محشی قانون مدنی، تهران: گنج دانش.
    6. حسینی مقدم، سید عسکری. (1387ش). تعلیق در قراردادها، قم: بوستان کتاب.
    7. ره پیک، حسن. (1393(. حقوق مدنی پیشرفته ـ مباحث تحلیلی شروط ضمن عقد، تهران: خرسندی.
    8. سیمایی صراف، حسین. (1380ش). شروط ضمنی ـ پژوهشی تطبیقی در فقه، قانون مدنی ایران و حقوق خارجی، قم: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    9. شهیدی، مهدی. (1386ش)الف. تشکیل قراردادها و تعهدات، تهران: مجد.
    10. ــــــــــــــــــ . ( 1386ش)ب. سقوط تعهدات، تهران: مجد.
    11. ــــــــــــــــــ . (1387ش). حقوق مدنی، تهران: مجد.
    12. ــــــــــــــــــ . (1388ش). اصول قراردادها و تعهدات، تهران: مجد.
    13. صفایی، سید حسین. (1387ش). حقوق مدنی، تهران: میزان.
    14. عسکری، حکمت الله. (1390ش). تعیین زمان انتقال مالکیت مبیع توسط طرفین، تهران: مجد.
    15. قاسمی حامد، عباس. (1389ش). حقوق مدنی ـ شرایط اساسی شکل گیری قرارداد، تهران: ادراک.
    16. کاتوزیان، ناصر. (1386ش)الف. اعمال حقوقی-قرارداد – ایقاع، شرکت سهامی.
    17. ــــــــــــــــــ . (1386ش)ب. قانون مدنی در نظام حقوقی کنونی، تهران: میزان.
    18. ــــــــــــــــــ . (1386ش)ج. دوره مقدماتی حقوق مدنی/ درس­هایی از شفعه، وصیت، ارث، تهران: میزان.
    19. ــــــــــــــــــ . (1388ش)الف. دوره حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی .
    20. ــــــــــــــــــ . (1388ش)ب. قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی.
    21. ــــــــــــــــــ . (1390ش)الف. حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی.
    22. ــــــــــــــــــ . (1390ش)ب. دوره حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی .
    23. ــــــــــــــــــ . (1387ش)الف. حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها، تهران: شرکت سهامی.
    24. ــــــــــــــــــ . (1387ش)ب. دوره عقود معین(حقوق مدنی، معاملات معوض، عقود تملیکی:بیع- معاوضه- اجاره-قرض)، تهران: شرکت سهامی.
    25. ــــــــــــــــــ . (1389ش). حقوق مدنی، نظریه عمومی تعهدات، تهران: میزان.
    26. محقق داماد، سید مصطفی. (1388ش). نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی، تهران: علوم اسلامی.
    27. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1406ق). قواعد فقه، تهران: علوم اسلامى.
    28. ـــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1426ق). ایقاع / اخذ به شفعه، تهران: علوم اسلامی.
    29. محقق داماد، سید مصطفی و دیگران. (1389ش). حقوق قراردادها در فقه امامیه، بی­جا: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
    30. محمدی خراسانی، علی. (1391ش). شرح منطق مظفر، قم: الامام الحسن ابن علی علیه السلام.
    31. مظفر، محمد رضا. (1391ش). المنطق، قم: اسماعیلیان.

    منابع حقوق عربی

    1. باتریک ادوارد عطیه. (1993م). شرح قانون بیع البضائع الانجلیزیه لسنه 1979، ترجمه هنری ریاض و کرم شفیق، بیروت: دارالجیل.
    2. السرحان، عدنان ابراهیم و خاطر، نوری حمد. (2009م). شرح القانون المدنی / مصادر الحقوق الشخصیه" الاتزامات"، دراسة مقارنة، عمان: درا الثقافة للنشر و التوزیع.
    3. سنهوری، عبدالرزاق. (1998م). مصادر الحق فی الفقه الاسلامی / دراسة مقارنة بالفقه الغربی، بیروت: منشورات الحلبیة الحقوقیة.
    4. ــــــــــــــــــــــــــ . (1958م). الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید/ نظریه الالتزام بوجه العام/ الاوصاف- الحواله- الانقضاء، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    5. ــــــــــــــــــــــــــ . (بی­تا). الوسیط فی شرح القانون المدنی، العقود التی تقع علی الملکیه / البیع و المقایضه، بیروت: دار احیاء التراث العربی.
    6. سیوفی، جرج. (1994م). النظریة العامة للموجبات والعقود، بیروت: مکتبة الحلبی الحقوقیة.
    7. شوشاری، صلاح الدین محمد. (2001م). نظریه العقد الموقوف فی القانون المدنی / دراسةموازنة بالفقه الاسلامی، عمان: الدار العلمیة الدولیة و دار الثقافة للنشر و التوزیع.
    8. العوجی، مصطفی. (2011م). القانون المدنی، العقد مع مقدمه فی الموجبات المدنیه، بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه.
    9. الفاضل، منذر و الفتلاوی، صاحب. (1993م). شرح القانون المدنی الاردنی/ العقود المسماة، اردن: دار الثقافه.
    10. الفاضل، منذر. (1991م). النظریة العامة للاتزامات فی القانون المدنی" دراسة مقارنة"، بی­جا: الرواد للطباعة.
    11. فرج الصعده، عبدالمنعم. (1974م). نظریه العقد فی قوانین بلاد العربیه (القانون المصری و البنانی و السوری و العراقی و اللیبی و الکویتی و السودانی). بیروت: بی­نا.
    12. نبیل ابراهیم سعد. (1997م). العقود المسماه، بیروت: دارالنهضه العربیه.

    مقالات

    1. امینی، منصور، «نابرابری موقعیت اقتصادی فروشنده و خریدار در عقد بیع»، مجله تحقیقات حقوقی، پاییز و زمستان، شماره 52، 1389ش.
    2. امینی، منصور، «انتقال مالکیت در قراردادهای فروش در نظام­های حقوقی فرانسه، آلمان و ایران»، مجله تحقیقات حقوقی، شماره 37.
    3. امامی، مسعود، «مالکیت موقت در فقه و حقوق»، فقه، سال هفتم، شماره 65.
    4. شریعتی، سعید، «بیع زمانی یا انتقال مالکیت زمان بندی شده/ موقت بودن مالکیت هیچ منافاتی با طبیعت مالکیت ندارد»، ماهنامه قضاوت، شماره 44، فروردین و اردیبهشت 1386.
    5. عاملی، سید حسن، «رابطه عقد و شرط»، مجله فقه اهل بیت، شماره 62.
    6. فدوی، سلیمان، «نگاهی مختصر به مالکیت زمانی»، ماهنامه کانون، شماره 92.
    7. قنواتی، جلیل، «مطالعه تطبیقی زمان انتقال مالکیت»، اندیشه­های حقوقی، سال اول، شماره پنجم، 1382ش.
    8. کنعانی، محمد طاهر/ فرهزادی، علی اکبر، «مطالعه تطبیقی شرط فاسخ و آثار آن»، مجله فقه و مبانی حقوق اسلامی، شماره یکم، سال 45، 1391ش.
    9. موسوی بجنوردی، سید محمد، «بررسی فقهی و حقوقی اقاله»، میراث جاویدان، سال دوازدهم، شماره 45.

    منابع فقهی

    1. آبى، فاضل، حسن بن ابى طالب یوسفى. (1417ق).کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    2. اصفهانى، سید ابو الحسن. (1422ق). وسیلة النجاة (مع حواشی الإمام الخمینی)، قم: موسسه نشر آثار امام خمینى.
    3. احسایى، ابن ابى جمهور. (1410ق). الأقطاب الفقهیة على مذهب الإمامیة.
    4. اصفهانى، محمد حسین کمپانى. (1418ق). حاشیة کتاب المکاسب، قم: أنوار الهدى.
    5. بحرانى، آل عصفور، یوسف بن احمد بن ابراهیم. (1405ق). الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    6. حلبى، ابن زهره، حمزة بن على حسینى. (1417ق). غنیة النزوع إلى علمی الأصول و الفروع، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
    7. حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد. (1410ق). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    8. حلّى، علامه، حسن بن یوسف بن مطهر اسد. (1420ق). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة، قم: مؤسسه امام صادق علیه السلام.
    9. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1413ق). قواعد الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    10. حلّى محقق، نجم الدین، جعفر بن حسن. (1408ق). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم: اسماعیلیان.
    11. حلّى، فخر المحققین. (1387ش). إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم: اسماعیلیان.
    12. خمینى، سید روح اللّه. (1421ق). کتاب البیع، تهران : مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
    13. ــــــــــــــــــــــــــــ . (بی­تا). تحریر الوسیلة، قم: دار العلم.
    14. خمینى، سید مصطفى. (1418ق). کتاب البیع، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى.
    15. خویى، سید ابو القاسم. (1413ق). مصباح الفقاهة، بی­جا: بی­نا.
    16. سبزوارى، محقق، محمد باقر بن محمد مؤمن. (1423ق). کفایة الأحکام، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    17. طوسى، ابو جعفر، محمد بن حسن. (1407ق). الخلاف، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    18. ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1387ش). المبسوط فی فقه الإمامیة، تهران: المکتبة المرتضویة.
    19. عاملى، سید جواد بن محمد حسینى. (1419ق). مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلاّمة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    20. عاملى، شهید اول، محمد بن مکى. (1417ق). الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    21. عاملى، شهید ثانى، زین الدین بن على. (1413ق). مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، بی­جا: بی­نا.
    22. ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ . (1410ق). الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة (المحشّى - کلانتر)، قم: داورى.
    23. عاملى، کرکى، محقق ثانى، على بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام.
    24. مراغى، سید میر عبد الفتاح بن على حسینى. (1417ق). العناوین الفقهیة، قم: دفتر انتشارات اسلامى.
    25. نجفى، صاحب الجواهر، محمد حسن. (1404ق). جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
    26. نجفى، کاشف الغطاء، محمد حسین بن على بن محمد رضا. (1359ق). تحریر المجلة، نجف اشرف: المکتبة المرتضویة.
    27. نائینى، میرزا محمد حسین غروى. (1373ش). منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، تهران: المکتبة المحمدیة.
    28. نراقى، مولى احمد بن محمد مهدى. (1417ق). عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، قم: دفتر تبلیغات اسلامى.

    منابع انگلیسی

    1. -Bryan, A. Garner .(2004). Black’s Law Dictionary, 8th London.
    2. Mo zhang .(2006). CHINESE CONTRACT LAW/ Theory and Practice, Martinus Nijhoff Publishers ,Leiden /
    3. beaston ,A. burrows,j. cartwright, ansons law of contract,29th edition ,oxford university press.
    4. Catherine Elliott and frances Quinn .(2009). contract law, 7th edition, Pearson Education Limited.
    5. mary charman .(2007). contract law,4th ,willan publishing.
    6. a. fray .(2000). An introduction to the law of contract, 3th edition, west legal study publications, Printed in the United States of America.
    7. Stefan Fafinski and Emily Finch .(2010). th, Pearson Education Limited, Edinburgh Gate.
    8. paul Richards .(2007). law of contract. 8th , Pearson Education Limited, Edinburgh Gate.
    9. M P Furmston .(2013). Cheshire, Fifoot and Furmston's Law of Contract,16th Oxford University Press.

     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار