بررسی تطبیقی حقوق مالکیت فکری از منظر مذاهب فقهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق و فقه مقارن، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

2 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه قم، قم، ایران

3 دکتری مذاهب فقهی، دانشکده مذاهب اسلامی، دانشگاه ادیان و مذاهب، قم، ایران

چکیده

حقوق مالکیت فکری (حقوق معنوی)، اصطلاحی حقوقی به معنای حقوق شناخته شده برای پدیدآورنده هر گونه اثر فکری و غیرمادی اعم از اثر علمی و فرهنگی  است. پژوهش حاضر درصدد است با روش توصیفی و تحلیلی به این سؤال اساسی پاسخ دهد که حقوق مالکیت فکری از منظر مذاهب فقهی چیست؟ نگارندگان موضوع را در دو بُعد فقه امامیه و فقه اهل سنت مورد بررسی قرار داده‌اند. در فقه امامیه برخی مخالف مالکیت فکری هستند اما بیشتر فقها موافق حقوق معنوی‌ بوده به قواعدی همچون: قاعده لاضرر و لا ضرار؛ قاعده تسلیط‌؛ عرف؛ عقل‌ و بنای‌ عقلا؛  قاعدة حفظ‌ نظام؛ حق‌ سبق‌؛ حق‌ الناس تمسک جسته‌اند. فقهای‌ اهل‌ سنت نیز در این مساله دو دیدگاه متفاوت دارند. مخالفان برای استدلال خود، "قداست علم" و "پرهیز از کتمان علم" را بیان کرده‌اند که این دلایل ناتمام است. براین اساس بیشتر فقهای اهل سنت موافق هستند و‌ بر این‌ باورند که‌ منافع‌، مال به‌ حساب می‌آید و مسأله‌ مالکیت‌ معنوی‌‌ باید از بُعد مال بررسی‌ شود تا ابعاد و زوایای‌ آن روشن‌ شود. هر یک‌ از مذاهب‌ اهل‌ سنت‌ مال را به‌ گونه‌ای‌ توصیف‌ نموده و برای‌ مال بودن ویژگی‌ هایی‌ را برشمرده‌اند. طبق قول فقه اهل سنت، مصالح مرسله اقتضا می‌کند، در حمایت از حقوق مالکیت فکری یک مصلحت عمومی وجود دارد که به همه جوامع انسانی برمی‌گردد و آن مصلحت ارزشهای فکری است که در شئون گوناگون زندگی دارای اثر می‌باشد

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

  1. افتخارزاده، محمود، (١٣٧٦)حقؤق مولفان، مترجمان در فقه‌ معاصر اسلامی‌، تهران ، نشر هزاران،.
  2. امام خمینی‌،(١٤٠٨) تحریر الوسیله‌، قم‌: دارالحکمیه‌ العلمیه‌،.
  3. امامی‌، سیدحسن‌،(١٣٧٨) حقوق مدنی‌، تهران: اسلامیه‌،

 

  1. امانی‌، نقی‌،(١٣٨٣) قوانین‌ و مقررات حقوق مالکیت‌ فکری‌، تهران انتشارات بهنامی‌، ١٣٨٣.
  2. انتظاری‌، علیرضا، » مالکیت‌ معنوی‌«، مجله‌ بصیرت، سال دهم‌، ش٣٠ و ٣١، ص ٣٨. -١٣٨١
  3. ایروانی‌، محمدرضا، »حق‌ ابتکار در فقه‌ اسلامی‌ مقارن«، نامه‌ مفید، شماره ٤.
  4. بزرگی‌، وحید، ( ١٣٨٨»(سازمان تجارت جهانی‌ بازرگانی‌، حقوق مالکیت‌ فکری‌ و کشورهای‌ در حال توسعه‌«، مجله‌ اطلاعات سیاسی‌ و اقتصادی‌، ش ١٧٤-١٧٣،
  5. بخارى، محمد بن اسماعیل (1410)، صحیح البخاری، 11جلد، جمهوریة مصر العربیة، وزارة الاوقاف، المجلس الاعلى للشئون الاسلامیة، لجنة إحیاء کتب السنة - مصر - قاهره، چاپ: 2.
  6. بیهقی‌، احمد بن‌ حسین‌، السنن‌ الکبری‌، بیروت: دارالفکر، بی‌تا.
  7. حر العاملی‌، محمد بن‌ الحسن‌، وسایل‌ الشیعه‌، بیروت: مؤسسه‌ آل بیت‌ لاحیا التراث، ١٩٨٨م -١٤٠٨ق.
  8. حضرتی‌ شاهین‌ دژ، صمد،(١٣٧٨) »مطالعه‌ تطبیقی‌ حقوق معنوی‌ مؤلف‌«، فصلنامه‌ پژوهشی‌ دانشگاه امام صادق، ش١٠،
  9. حکمت‌نیا، محمود، (١٣٨١»(مبانی‌ نظری‌ مالکیت‌ فکری‌ با تأکید بر فقه‌ اسلامی‌«، رساله‌ دکتری‌ حقوق خصوصی‌، دانشگاه تربیت‌ مدرس،
  10. الدرینی‌، فتحی‌، (١٤٠١ق)حق‌ الابتکار فی‌ الفقه‌ الاسلامی‌ المقارن، بیروت: موسسه‌ الرساله‌،.
  11. روحانی‌، محمدصادق،(١٤٢٠) استفتائات قضاییه‌ و مؤسسه‌ حقوقی‌ وکلای‌ بین‌المللی‌، قم‌: مؤسسه‌ دارالکتب‌،
  12. ـــــــــــــــــــ ،(١٤١٤) المسائل‌ المستحدثه‌، قم‌: دارالکتاب،
  13. الزحیلی‌، وهبه‌،(١٩٧٩م) اصول الفقه‌ الاسلامی‌، دمشق‌: دارالفکر،
  14. ــــــــــــ ،(١٩٧٩) الفقه‌ الاسلامی‌ و ادلته‌، دمشق‌: دارالفکر،
  15. سبحانی‌، جعفر،(١٣٧١) فصلنامه‌ رهنمون، مدرسه‌ عالی‌ شهید مطهری‌، شماره ٢ و
  16. صادقی‌ مقدم، هوشنگ‌،(١٣٦٧) »حقوق مؤلف‌ در ایران و کنوانسیونها ی‌ بین‌المللی‌«، پایاننامه‌ کارشناسی‌ارشد حقوق خصوصی‌ دانشگاه مدرس،
  17. صافی‌، لطف‌اﷲ، فصلنامه‌ رهنمون، مدرسه‌ عالی‌ شهید مطهری‌، شماره ٢ و ٣،.
  18. صدر، سید محمدباقر، (١٣٩٥ق)العالم‌ الجدیده، نجف‌ اشرف: انتشارات نعمان.
  19. صفایی‌، سید حسین‌، (١٣٨٤)دورة مقدماتی‌ حقوق مدنی‌ (اموال و اشخاص)، تهران: مؤسسه‌ عالی‌ حسابداری‌.
  20. صفایی‌، محمدحسین‌، »حقوق مالکیت‌ ادبی‌ و بررسی‌ قانون ح ح م م وه«، نشریه‌ دانشکده حقوق و علوم سیاسی‌ دانشگاه تهران، شماره ٦٥ص ٥٦
  21. طباطبایی‌، سید محمدحسین‌،(١٣٧٤) المیزان فی‌ تفسیر القرآن، تهران: دارالکتب‌ الاسلامیه‌.
  22. ـــــــــــــــــــــــــ ، حاشیه‌ الکفایه‌، قم‌: بی‌نا، بی‌تا.

 

  1. فتحی‌زاده، امیرهوشنگ‌ و بزرگی‌، وحید،(١٣٨٣) بایسته‌ های‌ الحاق به‌ سازمان جهانی‌ تجارت در زمینه‌ حقوق مالکیت‌ فکری‌، تهران : شرکت‌ چاپ و نشر بازرگانی‌،
  2. فیض‌ کاشانی‌، ملاحسین‌، آیینه‌ شاهی‌ (ضمیمه‌ بقا و زوال دولت‌) (١٣٧١)قم‌: کتابخانه‌ آیت‌ اﷲ مرعشی‌.
  3. غریبی، رحمان و همکاران (1400)«بررسی حقوق مالکیت فکری از دیدگاه فقه امامیه و مذاهب چهارگانه»، نشریه مطالعات فقه اقتصادی، دوره 3، شماره 5.

 

  1. کاتوزیان، امیرناصر، (١٣٨٦) . اموال و مالکیت‌،انتشارات میزان، چاپ شانزدهم‌ .

 

  1. غاوجی، وهبی سلیمان (1376)، حق تألیف، چاپ اول، تهران، نشر هزاران،

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار