مبانی مسئولیت مدنی والدین در قبال اعمال زیانبار کودکان در نظام حقوقی ایران و مصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق، جامعه المصطفی العالمیه، قم، ایران

2 دانش آموخته سطح سه حوزه علمیه قم، قم، ایران( دانشجوی دکتری حقوق خصوصی)

10.22034/ils.2025.13657.1016

چکیده

مبانی و مشروعیت مسؤلیت والدین در قبال اعمال زیانبار کودکان چندان هویدا نیست. حال آنکه براین مساله که استثنایی بر اصل مسؤلیت شخصی است آثار علمی و عملی متعددی مترتب می شود؛ در این میان این پرسش مطرح می­باشد که با توجه به اصل شخصی بودن مسؤلیت مدنی که برپایه اصول حقوقی پذیرفته است، نسبت به اعمال زیانبار کودکان چه کسی یا اشخاصی مسؤول می­باشند؛ والدین در این زمینه مسؤل خواهند یا اینکه آنها مسؤلیت ندارند. اگر پاسخ مثبت است، این مسؤلیت با چه اصول و مبانی توجیه می­شود. نظام حقوقی ایران و مصر در این زمینه چه موضعی دارند. با توجه به این پرسش ها است که مبانی مسئولیت مدنی والدین در قبال اعمال زیان بار کودکان در دو نظام حقوقی ایران و مصر به عنوان یک واقعه حقوقی، نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی و ابزار کتابخانه­ای درصدد یافتن پاسخ به این پرسش است که به­چه دلیل وتوجیه عقلی ومنطقی در برخی موارد، والدین باید خسارت وارد شده توسط کودک را جبران نمایند، بعد از بررسی ومطالعه در متون حقوقی، قوانین دوکشور ورویه­های قضایی یافته‌ها نشان می‌دهد که براساس حکم قانون مدنی مصرو قانون مسئولیت مدنی ایران، والدین به دلیل تقصیر وکوتاهی­شان در نگهداری ومراقبت از کودک وهمچنین کوتاهی در تربیت کودکان مسئول قلمداد شده اند.گرچند هردو قانون تقصیر را مبنا قرارداده؛ ولی نگاه هریک از دو قانون به تقصیر متفاوت است وهرکدام از زاویه­ی خاصی به تقصیر والدین نگریسته اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Foundations of Parental Civil Liability for Harmful Acts of Children in the Legal Systems of Iran and Egypt

نویسندگان [English]

  • Siamak Ghiyasi Sarraki 1
  • seyed hasan mobarez 2
1 Assistant Professor, Department of Law, Al-Mustafa International University, Qom, Iran
2 PhD Candidate in Private Law, Graduate of Level Three, Seminary of Qom, Qom, Iran
چکیده [English]

The foundations and legitimacy of parental liability for the harmful acts of children are not entirely clear. Since this concept constitutes an exception to the principle of personal liability, it carries significant theoretical and practical implications. This raises the question: Given the widely accepted legal principle of personal civil liability, who bears responsibility for the harmful actions of children? Are parents liable, or do they bear no responsibility? If they are liable, what legal and theoretical principles justify this responsibility? Furthermore, how do the legal systems of Iran and Egypt approach this issue?
To address these questions, this study examines the foundations of parental civil liability for children's harmful acts within the Iranian and Egyptian legal systems. The research adopts a descriptive-analytical method, utilizing library sources to explore why, from a rational and legal standpoint, parents may be required to compensate for damages caused by their children.
Findings indicate that, according to the Iranian Civil Liability Law and the Egyptian Civil Code, parents are held accountable for their negligence in supervising and caring for their children, as well as for deficiencies in their upbringing. Although both legal systems establish negligence as the basis for liability, their interpretations and perspectives on parental fault differ, each approaching it from a distinct legal standpoint.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Foundations of civil liability
  • harmful acts of children
  • Iranian legal system
  • Egyptian legal system

مراجع

  1. الف. کتب

    1. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزه، االطبع الأولی،1405 ه.ق.
    2. امامی، حسن، حقوق مدنی، تهران، اسلامیه، چ بیست و هشتم، 1387.
    3. انصارى دزفولى، مرتضى بن محمد امین ، المکاسب، ج 3، قم، مجمع فکر الإسلامی، چ 20، 1434 ه.ق.
    4. انوری، حسین، فرهنگ بزرگ سخن، تهران، انتشارات سخن، 1382.
    5. باختر، سیداحمد، رئیسی، مسعود، مجموعه کامل آراء وحدت رویه قضایی( حقوقی وکیفری)تهران ، خط سوم،1383.
    6. بهرامی احمدی، حمید، ضمان قهری، تهران دانشگاه امام صادق، چ دوم، 1393.
    7. حسینی مراغی، عبدالفتاح بن علی، العناوین الفقهیه، قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اول، 1417 هـ. ق.
    8. حکمت نیا، محمود، فلسفه نظام حقوق زن، قم، سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، چ دوم، 1397.
    9. داوید، رنه، اسپینوزی، کامی ژوفره، درآمدی بر حقوق تطبیقی و دو نظام بزرگ حقوقی معاصر، ترجمه و تلخیص: سیدحسین صفایی، تهران: نشر دادگستر، چاپ دوم، 1387.
    10. دهخدا، علی اکبر، فرهنگ فارسی دهخدا،حرف ت؛ محمد معین، فرهنگ معین، حرف ت.
    11. راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب کلمات القرآن، بی‌جا، مؤسسه فرهنگی آرایه، چ اول، 1387.
    12. زبیدی، محب الدین، حسینی، سید مرتضی، تاج العروس من الجواهر القاموس، مصحح: شبری، علی، ج10، بیروت، دارالفکر للطباعه و النشر و التوزیع، چ اول، 1414 ه.ق.
    13. السنهوری، عبدالرزاق احمد، الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید، نظریه التزام بوجه العام، جلد اول، بیروت، دار الاحیاء التراث العربی، 1952 م. - 1369 ه.
    14. ....................، حقوق تعهدات، مترجمان سیدمهدی دادمرزی و محمدحسین دانش کیا، قم، انتشارات دانشگاه قم، چ اول، 1384، ج2.
    15. صفایی، حسین، مسئولیت مدنی ناشی از فعل زیان آور صغیر ومجنون حقوق مدنی تطبیقی، تهران، نشرمیزان، 1392.
    16. ....................، مقالاتی درباره حقوق مدنی و حقوق تطبیقی، تهران، نشر میزان، چاپ اول، 1375.
    17. ..................؛ رحیمی، حبیب‌الله، مسئولیت مدنی (الزامات خارج از قرارداد)، تهران، سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی (سمت)، چاپ اول، 1389.
    18. عامر،حسین، المسوولیه المدنیه التقصیریه و العقدیه، 1956م.
    19. فیومی، احمد بن محمد بن علی، المصباح المنیر، بیروت، المکتبه العلمیه، چ دوم، 1418ه.
    20. کاتوزیان، ناصر، الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری)، جلد اول، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، چاپ سوم، 1382.
    21. .....................، حقوق خانواده، تهران، شرکت سهامی انتشار، بی­چا، 1378.
    22. ...................، دوره مقدماتی حقوق مدنی (وقایع حقوقی)، تهران، شرکت سهامی انتشار، چ هشتم، 1384.
    23. ...................، مقدمه علم حقوق، تهران، انتشارات شرکت انتشار، چ شصت و پنجم، 1387.
    24. محقق داماد، سیدمصطفی، قواعدفقه بخش مدنی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1383.
    25. مدنی، سید جلال الدین، مبانی و کلیات علم حقوق، تهران، پایدار، چ نوزدهم، 1392.
    26. معاونت قوه قضائیه، رویه قضایی ایران، در ارتباط با دادگاه اطفال، تهران، معاونت قوه قضائیه، 1387.
    27. نجفى، محمد حسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دار إحیاء التراث العربی، چ هفتم، 1404 ه‍ ق.
    28. وزیری، مجید، حقوق متقابل کودک و ولی در اسلام و موارد تطبیقی آن، تهران، نشر بین الملل، چ دوم، 1387.

    ب. مقالات

    1. رودیان، حسنعلی، مسئولیت مدنی ناشی از فعل اشخاصی که تحت مراقبت ومواظبت دیگری هستند، مجله دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه تهران، 1376.
    2. کاتوزیان، ناصر، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق وعلوم سیاسی، دوره 39، شماره 1، بهار 1388.
    3. محقق داماد، سیدمصطفی وحمید میری، نگرش تطبیقی برمبنای مسئولیت مدنی پدر ومادر دربرابرکارهای زیان بار فرزندان ؛ ضرورت بازنگری درحقوق ایران، مجله مطالعات حقوق تطبیقی، دوره 9، شماره 2، پائیز و زمستان 1397.
    4. یزدانیان، علی رضا، مسئولیت مدنی اشخاص مراقب نسبت به اعمال تحت مراقبت ولزوم توسعه آن با مطالعه تطبیقی حقوق فرانسه، مجله دادگستری، سال 78، شماره 85، بهار 1393.     

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار