بررسی فقهی و حقوقی نقش بزه‌دیده در استناد جنایت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

عضو هیئت‌علمی دانشگاه کاتب، افغانستان

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی نقش بزه‌دیده در تحقق یا انقطاع استناد جنایت می‌پردازد. در حقوق کیفری اسلامی، مسئولیت جزایی و مدنی زمانی تحقق می‌یابد که میان رفتار مرتکب و نتیجه زیان‌بار، رابطه‌ای عرفی و عقلایی برقرار باشد. با این حال، رفتار بزه‌دیده نیز می‌تواند در وقوع یا تشدید جنایت نقش‌آفرین باشد و موجب قطع یا تضعیف رابطه استناد گردد.
این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی و بر پایه منابع اصیل فقه امامیه، حقوق موضوعه و قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲ سامان یافته است. یافته‌ها نشان می‌دهد هرگاه رفتار بزه‌دیده ارادی، آگاهانه و مستقل باشد، می‌تواند رابطه استناد را قطع کند و مسئولیت کیفری مرتکب رفع شود. ماده ۵۳۷ قانون مجازات اسلامی نیز مؤید پذیرش این قاعده است، هرچند در گستره ضمان همچنان ابهاماتی وجود دارد.
نوآوری این پژوهش در تمرکز ویژه بر جایگاه بزه‌دیده در فرایند استناد جنایت و ارائه الگویی برای توزیع منصفانه مسئولیت کیفری است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابن‌حمزه الطوسی، عمادالدین ابوجعفر. (1408 هـ). الوسیلة إلى نیل الفضیلة. قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله مرعشی نجفی .
تبریزی، میرزا جواد. (1426 هـ). مبانی تنقیح الاحکام. قم: مطبعه شریعت.
حاجی‌ده‌آبادی، احمد. (1390 هـ.ش). «استناد و نقش آن در شرکت در جرم». تحقیقات حقوقی. ش 53.
حسنی، نجیب محمود (1980 م). شرح قانون العقوبات اللبنانی، القسم العام. [بی‌جا]: دارالنهضه.
خمینی، سیدروح‌الله. (1437 هـ). تحریر الوسیله. تهران: نشر عروچ.
روحانی، سیدمحمد‌صادق. [بی‌تا]. فقه الصادق. قم: [بی‌نا].
سبحانی، جعفر. [بی‌تا]. أحکام القصاص فی الشریعة الغراء. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزواری، سیدعبدالاعلی. [بی‌تا]. مهذب الاحکام فی الحلال و الحرام. قم: دارالتفسیر.
صادقی، محمدهادی؛ و محمد میرزایی. (1398 هـ.ش). «ماهیت رابطه استناد و معیار احراز آن». فصلنامه مطالعات. ش 21.
صانعی، یوسف. (1443 هـ). فقه الثقلین: کتاب القصاص. قم: مؤسسه فقه الثقلین.
طوسى، ابوجعفر محمد بن حسن. (1400 هـ). النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى. بیروت: دارالکتاب العرب.
عبدالمنعم، محمود عبدالرحمان. [بی‌تا]. معجم المصطلحات والألفاظ الفقهیة. مصر: دارالفضیلة.
علامه حلی، حسن بن یوسف (1419 هـ). تحریر الأحکام الشرعیة على مذهب الإمامیة. تحقیق: ابراهیم البهادری. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
علامه حلی، حسن بن یوسف. (1413 هـ). قواعد الأحکام. قم: انتشارات جامعه مدرسین.
فراهیدی، خلیل ابن احمد. (1409 هـ). العین. قم: دارالهجرة.
قماشی، سعید. (1403 هـ.ش). اسلام و نظام کیفری. قم: پژوهشکده اندیشه دینی معاصر.
کلینى، محمد بن یعقوب. (1407 هـ). الکافی. تهران: دارالکتب الإسلامیة.
لنکرانی موحدی، محمد فاضل. (1427 هـ). تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیله. قم: مرکز فقهی ائمه اطهار.
محقق حلی، نجم‌الدین. (1408 هـ). شرایع الإسلام. قم: مؤسسه اسماعیلیان.
منصورآبادی، عباس. (1395 هـ.ش). حقوق کیفری عمومی. تهران: نشر میزان.
موسوی خویی، سیدابوالقاسم. (1422 هـ). مبانی تکملة المنهاج. قم: موسسه احیاء آثار امام خویی.
نجفی، محمدحسن. (1362 هـ.ش). جواهر الکلام فی شرح شرایع الإسلام. بیروت: داراحیاء التراث العربی.
هارت، اچ. ال؛ و تونی هونوره. (1392 هـ.ش). سببیت در حقوق کیفری. ترجمه: حسین آقایی‌نیا و همکاران. تهران: بنیاد حقوقی میزان.
هاشمی شاهرودی، سیدمحمود؛ و دیگران. (1425 هـ). موسوعة الفقه الاسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت (ع). قم: مؤسسه دائرةالمعارف فقه الاسلامی.