احترام ذاتی اموال فرهنگی در مخاصمات مسلحانه؛ مطالعه ی حقوق اسلام و حقوق بشردوستانه ی بین المللی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش آموخته دکتری حقوق عمومی، دانشگاه رفسنجان، کرمان، ایران

10.22034/ils.2023.7367

چکیده

دکترین اسلام در خصوص توسل به سلاح­های کشتار جمعی نسبت به افراد و مکان ها، در­بردارنده­ی روی کردی برآمده از قرآن، سنت، قواعد فقهی و عقل است. بدین­ رو که با وجود رویکرد تجویزیِ جنگ و جهاد در برخی موارد، محدودیت­هایی نیز در ارتباط با افراد و اماکن مقرر کرده است. بر همین مبنا، برگزینشِ نگرش شریعت به مصادیقی هم چون «نسل­کشی فرهنگی و تجاوز به اموال فرهنگی در طی مخاصمات مسلحانه» به خصوص آن­که در مورد برخی مصادیق آن، در روایات ذکری به میان نیامده است، به نیکی در پرتو «گفتمانِ هنجاری حرمت ترور» و تبدّل «هنجارهای اخلاقی زیست­ محیطی» به «بایستگیِ حقوقیِ آن» ضروری است. این نوشته، با مطالعات کتابخانهای و روش توصیفی-تحلیلی، به بررسی ابعاد گوناگون نگاه «حمایتیِ اسلام» خصوصاً «قاعده حرمت ترور» و «حقوق بشردوستانه» به میراث فرهنگی پرداخته و بر تأثیرگذاری عنصر «ضرورت نظامی» بر جواز و یا عدم جوازِ تخریب میراث فرهنگی در دو عرصه­ ی «اسلام» و «حقوق بین ­الملل» نائل می­شود. چندان­که پیش از آن، بایستی مبنای احترام اموال در دکترین اسلام را بر یکی از دو نگاه «ارزش ذاتی اموال فرهنگی» یا «انتفاع غیرنظامیان» مبتنی کرد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

INHERENT RESPECT FOR CULTURAL PROPERTIES IN ARMED CONFLICTS; THE STUDY OF ISLAMIC LAW AND INTERNATIONAL HUMANITARIAN LAW

نویسنده [English]

  • Mohammad Lorinezhad
Doctorate in Public Law, Rafsanjan University, Kerman, Iran
چکیده [English]

The doctrine of Islam regarding resorting to weapons of mass destruction against people and places, includes the approach arising from the Qur'an, Sunnah, jurisprudence and common sense. Therefore, despite the prescriptive approach of war and jihad in some cases, it has also established restrictions regarding people and places. On this basis, choosing Sharia's approach over examples such as "cultural genocide and violation of cultural property during armed conflicts", especially the fact that some examples are not mentioned in the narrations, is necessary  while we discuss " The normative discourse of the sanctity of terror" and the transformation of "ethical and environmental norms" into "its legal necessity". This article, through a descriptive-analytical method and bibliographic studies, investigates various aspects of the "Islamic support" view, especially the "rule of sanctity of terror" and "humanitarian rights" to cultural heritage, and the influence of the element of "military necessity" on its permissibility or lack of  permission to destroy cultural heritage in  two fields of "Islam" and "International Law". Before that, the basis of respect for property in Islamic doctrine should be based on one of the two views of "the intrinsic value of cultural property" or "the benefit of civilians".

کلیدواژه‌ها [English]

  • sanctity of terror
  • cultural genocide
  • cultural heritage
  • Islam
  • humanitarian rights

مراجع

  • قرآن کریم

    نهج­البلاغه

    • ابن ابی شیبه کوفی، المضف (1409ق)، تحقیق و تعلیق: سیدالعام، الطبعة الاولی، بیروت، دارالفکر للطباعة والنشروالتوزیع، جهادالآخرة.
    • ابن اثیر، مبارک بن محمد جزری، النهایة فی غریب الحدیث و الأثر، بی­چا، قم، موسسه مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
    • ام فیلدن، برنارد، یوکیولتو (1382)، یوکا، رهنمودهای مدیریت برای محوطه های میراث فرهنگی، ترجمه سوسن چراغچی، چ اول، تهران، انتشارات سازمان میراث فرهنگی.
    • انصاری، مرتضی (1414ق)، رسائل فقهیة، بی­چا، قم، مجمع الفکر الاسلامی.
    • آخوندخراسانی، محمدکاظم بن حسین (1409ق)، کفایة الاصول، بی­چا، قم، موسسه آل البیت علیهم السلام.
    • آل غازى، عبدالقادر ملاحویش (1382ق)، بیان المعانی، بی­چا، دمشق، مطبعة الترقى.
    • آمدی، عبدالواحد (1366)، غرورالحکم و دررالکلم، بی­چا، تهران، انتشارات دانشگاه تهران.
    • بجنوردی، محمد (1401ق)، قواعد فقهیه، چاپ سوم، تهران، موسسه عروج.
    • برزنونی، محمدعلی (1384)، «اسلام؛ اصالت جنگ یا اصالت صلح»، مجله حقوقی، ش 33.
    • بوآزار، مارسل (1369)، اسلام در جهان امروز، ترجمه مسعود محمدی، چاپ اول، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.
    • بیگ‌زاده، ابراهیم (71-1372)، بی­نام، مجله حقوقی، شماره 16-17.
    • جعفری‌تبریزی، محمدتقی، رسائل فقهی، بی­چا، تهران، موسسه منشورات کرامت، بی‌تا.
    • حائرى تهرانى، میر سید على (1377)، مقتنیات الدرر و ملتقطات الثمر، بی­چا، تهران، دار الکتب الاسلامیه.
    • حبیبی، محمدحسن (1382)، «حق برخورداری از محیط زیست سالم به عنوان حق بشریت»، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، شماره60.
    • حلبی، محمود، الکلام فی الحجیة القرآن، بی­چا، مشهد، آستان قدس رضوی، بی‌تا.
    • حلّى، حسن بن یوسف بن مطهر اسدى (1412ق)، منتهى المطلب فی تحقیق المذهب، چ اول، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة.
    • خلیلیان، علی محمد (1375)، «اصول فرهنگی در گسترة تاریخ معاصر»، فصلنامه میراث فرهنگی، شماره ۱۶.
    • رازى، فخرالدین (1420 ق)، مفاتیح الغیب، چاپ سوم، بیروت، دار احیاء التراث العربى.‏
    • ربانی گلپایگانی، علی (1373)، ملازمه حکم عقل و شرع از دیدگاه شیخ انصاری، بی­چا، تهران، کنگره بزرگداشت میلاد شیخ انصاری.
    • زحمتکش، مجید (1381)، حفاظت از میراث فرهنگی در حقوق ایران و حقوق بین الملل، پایان نامه کارشناسی ارشد حقوق عمومی، دانشگاه تهران، مجمتع آموزش عالی قم.
    • الزحیلی، وهبة (1418ق)، التفسیر المنیر فی العقیدة و الشریعة و المنهج، بی­چا، بیروت، دار الفکر المعاصر.
    • پیشگر، زری (1384)، «جلوه‌های اسراف از دیدگاه قرآن»، مجله بینات، سال 12، شماره 48، بی­تا.
    • سبکی، علی بن عبدالله (1404ق)، لابهاج فی شرح المنهاج، لا ط، بیروت، دارالکتب العلمیه.
    • شریعت اصفهانی، فتح الله (1410ق)، قاعدة لاضرر، تحقیق: یحیی ابوطالبی عراقی، بی­چا، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
    • طوسی، ابوجعفر (1387ق)، المبسوط، چاپ سوم، تهران، المکتبة المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه.
    • غزالی، ابوحامد، المستصفی فی علم الاصول، بی­چا، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
    • غنی کله لو، کیوان (1388)، جرایم علیه میراث فرهنگی، چاپ اول، تهران، معاونت حقوقی و توسعه ی قضایی قوه قضاییه.
    • فاضل لنکرانی، محمدجواد (1392)، بررسی فقهی سلاح‌های کشتار جمعی، بی­چا، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار.
    • فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بی­چا، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
    • قرطبى، محمد بن احمد (1364)، الجامع لأحکام القرآن، چاپ اول، تهران، انتشارات ناصر خسرو‏.
    • کلینی، ابوجعفرمحمد بن یعقوب (1407ق)، الکافی، مصحح: علی‌اکبر غفاری، چاپ چهارم، تهران، دارالکتب الاسلامیة.
    • گول، مارف (1382)، ژینوساید ملت کرد، ‌ترجمه: بهزاد خوشحالی، چاپ دوم، کردستان، بی‌نا.
    • محدث نوری، میرزا (1408ق)، مستدرک الوسائل، بی­چا، بیروت، موسسه آل البیت علیهم السلام.
    • محقق‌داماد، مصطفی، قواعد فقه، چاپ دوازدهم، قم، مرکز نشر علوم اسلامی، بی‌تا.
    • مراغى، احمد بن مصطفى، تفسیر المراغی، بی­چا، بیروت، داراحیاء التراث العربى‏، بی‌تا.
    • مصطفوی، محمدکاظم (1421ق)، مائة قاعده فقهیة، چاپ سوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین.
    • مطهری، مرتضی، فقه و حقوق، مجموعه آثار، بی­چا، تهران، نشر صدرا، بی‌تا.
    • المفید، محمد بن نعمان، الجهل (1368ق)، بی­چا، نجف، المطبعه الحیدریه.
    • موسوی خمینی (ره)، سید روح‌الله، القواعد الفقهیه و الاجتهاد و التقلید «الرسائل»، بی­چا، قم، مطبوعاتی اسماعیلیان، بی‌تا.
    • مهوری، محمدحسین، سیره امیرالمؤمنین (علیه السلام) در برخورد با مخالفان جنگ‌طلب، مجله حکومت اسلامی، ش 7، بی­دوره، بی­تا. ؟؟؟؟؟؟ در این شماره چنین مقاله ایی موجود نیست
    • نراقی، مولی احمد بن محمد مهدی (1417ق)، عوائد الایام، بی­چا، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.
    • نژندی‌منش، هیبت‌الله؛ الیاسی، زهرا (1389)، حمایت از اموال فرهنگی در مخاصمات مسلحانه، بی­چا، تهران، نشر خرسندی.
    • نورالدین علی ابن ابی بکرین سلیمان الهیثمی (1408ق)، مجمع الزوائد، لاط، بیروت، دارالکتب العلمیه.
    • نوربها، رضا، نگاهی به قانون مجازات اسلامی، با انضمام چند مقاله حقوقی، چاپ اول، «حفاظت از میراث فرهنگی در زمان نزاع مسلحانه»، تهران، نشر میزان، بی­تا.

     

    • Van Sliedregt, The Criminal Responsibility of Individuals for Violations of International Humanitarian Law (2003), at 259; G.A. Knoops, Defenses in Contemporary International Criminal Law (2nd edn. 2007).
    • http;// www. unesdo. unesco. org

    Legality of the threat or use of Nuclear weapons. Advisory opinion. ICJ Report 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار