در مورد مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمینهای موات، دو نظریه فقهی وجود دارد : نظریه اول آن است که رابطه مالکانه امام (ع) در دوران حضور و غیبت، نسبت به عرصه زمینهای موات باقى و احیاءکننده از دیگران سزاوارتر به تصرف در آن است. در آثار بعضی از فقهای متأخر قائل به حاکمیت جایگاه امامت، حاکمیت حکومت اسلامی جایگزین مالکیت امام (ع) شده و از بقای حاکمیت حکومت اسلامی نسبت به عرصه زمینهای موات، حمایت قابل توجهی به عمل آمده است؛ نظریه دوم آن است که در دوران غیبت، رابطه مالکانه امام (ع) نسبت به زمینهای موات قطع شده و احیاءکننده بعد از تکمیل عملیات احیاء، مالک عرصه و اعیانیِ احداثی محسوب میشود. این مقاله، به روش تحلیل فقهی استدلالی، همراه با تبیین ابعاد متناظر حقوقی، با بررسی دلائل اقامهشده از سوی قائلین به دو نظریه، به این نتیجه دست یافته است که به مقتضاى مدلول روایات اثباتی و استمراری، احیای زمینهاى موات در دوران غیبت، موجب قطع رابطه مالکانه امام (ع) و یا حکومت اسلامی با زمینِ موات نشده و احیاءکننده نسبت به دیگران سزاوارتر به تصرف بوده و مالک اعیانی احداثی محسوب مىشود. به اجرادرآوردنِ نظریه فقهای مذهب، مبنی بر حفظ مالکیت عرصه اراضی موات از برای امام (ع) و یا اِعمال حاکمیت حکومت اسلامی، بدون تشکیل حکومت اسلامی و التزام به نظریه ولایت فقیه، میسر نخواهد شد.
مظفر، محمود بن محمد حسن. (1392ق). إحیاء الأراضی الموات، قاهره: المطبعه العالمیه.
منتظری، حسینعلی. (1409ق). مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم: مؤسسه کیهان.
ـــــــــــــــ . (1409ق). دراسات فی ولایه الفقیه و فقه الدوله الاسلامیه، قم: نشر تفکر.
ـــــــــــــــ . (بیتا). کتاب الخمس و الأنفال، قم: بینام.
موحدی، محمدفاضل. (1429ق). تفصیل الشریعه ـ الغصب، إحیاء الموات، المشترکات و اللقطه، قم: مرکز فقهى ائمه اطهار علیهمالسلام.
موسوی، علی بن حسین. (1405ق). رسائل الشریف المرتضی، قم: بینام.
نجفی، جعفر بن خضر. (بیتا). کشف الغطاء عن مبهمات الشریعه الغراء، اصفهان: انتشارات مهدوی.
نجفى، محمدحسن. (1404ق). جواهرالکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت: دار احیاءالتراث العربی.
همدانى، آقارضا بن محمدهادى. (1416ق). مصباح الفقیه، قم: مؤسسه الجعفریه لاحیاء التراث و مؤسسه النشرالاسلامی.
مقالات
تارم، میثم؛ طباطبایی، سیدهفاطمه و مددیزاده، فرزانه. (1398). ماهیت و احکام اراضی موات در فقه اسلامی، فصلنامه پژوهشهای فقهی، دوره 15، شماره 1.
فصیحیزاده، علیرضا و حیدری، اعظم. (1395). تحلیل تطبیقی مفهوم، اسباب حدوث، انتقال و زوال «ملکیت» و «حق» در حقوق ایران و فرانسه، دوفصلنامه حقوق تطبیقی، دوره 4، شماره 2.
مداحینسب، مصطفی و مسلمی، یوسف. (1394). بررسی تطبیقی حیازت و احیای اراضی موات با قاعده تصرف در نظام حقوقی عرفی ایالات متحده آمریکا، فصلنامه حقوق انرژی، دوره 1، شماره 1.
مسعودمقدم، یاسر؛ بهمنپوری، عبدالله و اسفندیاری، احمد (1402). بررسی و نقد قوانین منع احیای اراضی موات و مقایسه آنها با متون فقهی، فصلنامه اقتصاد اسلامی، دوره 23، شماره 89.
خاقانی اصفهانی, مهدی و رسولی آسیابی, حسین . (1403). تحلیل فقهی ـ حقوقی مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمینهای موات در دوران غیبت. گفتمان حقوق اسلامی معاصر, 2(3), 93-116. doi: 10.22034/cild.2024.9633
MLA
خاقانی اصفهانی, مهدی , و رسولی آسیابی, حسین . "تحلیل فقهی ـ حقوقی مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمینهای موات در دوران غیبت", گفتمان حقوق اسلامی معاصر, 2, 3, 1403, 93-116. doi: 10.22034/cild.2024.9633
HARVARD
خاقانی اصفهانی, مهدی, رسولی آسیابی, حسین. (1403). 'تحلیل فقهی ـ حقوقی مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمینهای موات در دوران غیبت', گفتمان حقوق اسلامی معاصر, 2(3), pp. 93-116. doi: 10.22034/cild.2024.9633
CHICAGO
مهدی خاقانی اصفهانی و حسین رسولی آسیابی, "تحلیل فقهی ـ حقوقی مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمینهای موات در دوران غیبت," گفتمان حقوق اسلامی معاصر, 2 3 (1403): 93-116, doi: 10.22034/cild.2024.9633
VANCOUVER
خاقانی اصفهانی, مهدی, رسولی آسیابی, حسین. تحلیل فقهی ـ حقوقی مالکیت احیاءکننده نسبت به عرصه زمینهای موات در دوران غیبت. گفتمان حقوق اسلامی معاصر, 1403; 2(3): 93-116. doi: 10.22034/cild.2024.9633