The Ruling on the Removal of Property from Custody (Ḥirz) by an Unaware Person (Jāhil) in Imami Jurisprudence and Iranian Law

Document Type : Original Article

Authors

1 Ghasemi@yazd.ac.ir Associate Professor, Department of Law, Yazd University, Yazd, Iran

2 beihlisooshyant@yazd.ac.ir B.A. Graduate in Law, Yazd University, Yazd, Iran

Abstract

The majority of Imami jurists, as well as the legislator in Article 272 of the Islamic Penal Code, have considered the removal of property from ḥirz (custody) only by an animal, an insane person (majnūn), a non-discerning child (ṭifl ghayr mumayyiz), or inanimate tools as mubāsharat (direct commission). However, they have remained silent regarding the ruling on the removal of property from ḥirz by a person who is unaware (jāhil). A few jurists and some legal scholars who have expressed an opinion on this matter have, by recourse to the principle that "The Cause is Stronger than the Direct Actor" (Sabab Aqwā min al-Mubāshir), opined for the establishment of the Ḥadd (prescribed punishment) upon the one who caused the act (musabbib). This article employs a descriptive-analytical method to investigate the theoretical foundations of the theory advocating the establishment of the Ḥadd in this issue and to determine the correct view.
The research findings indicate that although in this scenario the cause (sabab) is stronger than the direct actor (mubāshir), and in legal terms, the musabbib can be considered the moral perpetrator of the crime, the mere fact that the cause is stronger than the direct actor cannot necessitate the execution of the Ḥadd upon the musabbib. The primary criterion for the application of the Ḥadd is the existence of a religious text (naṣṣ shar'ī). In the absence of such a text, the scope of the Ḥudūd (plural of Ḥadd) cannot be expanded through analogy (qiyās) or broad interpretation. This is because, in addition to the principle of narrow interpretation, the jurisprudential rule of dar'u (averting the Ḥadd due to doubt) does not permit exceeding the minimum confirmed scope (qadr mutayaqqan). This is similar to the inability to rule the establishment of the Ḥadd upon the one who compels another to drink wine. It is appropriate for the legislator to explicitly clarify, by appending a note to the aforementioned Article 272, that an unaware person does not fall under the category of an inanimate tool.

Keywords

Main Subjects

References

آخوندی، روح‌الله. (1391 هـ.ش). «مفهوم جهل». پژوهشنامه حقوق اسلامی. دوره 13. ش 1.
اردبیلی، محمدعلی. (1400 هـ.ش). حقوق جزای عمومی. ج 2. تهران: نشر میزان.
اردبیلی، محمدعلی؛ و مصطفی فروتن. (1395 هـ.ش). «فاعل معنوی در حقوق کیفری ایران». فصلنامه تحقیقات حقوقی. دوره 19. ش 73. ص 11-34.
آقایی‌نیا، حسین؛ و هادی رستمی. (1401 هـ.ش). جرایم علیه اموال و مالکیت. تهران: نشر میزان.
ایزدی‌فرد، علی‌اکبر؛ سیدمجتبی حسین‌نژاد؛ و حسین شکریان. (1398 هـ.ش). «بررسی حکم فقهی اخراج متاع از حرز در حال هیپنوتیزم». فقه و اصول. دوره 51. ش 116.
برهانی، محسن؛ و عطیه پارساییان. (1392 هـ.ش). «نقش عرف در تحلیل مؤلفه روانی جرم و موانع مسئولیت کیفری». مجله پژوهش‌های حقوق جزا و جرم‌شناسی. دوره 1، ش 2.
برهانی، محسن؛ و غلامحسین الهام. (1400 هـ.ش). درآمدی بر حقوق جزای عمومی. ج 2. تهران: نشر میزان.
تقدیری، علی. (1383 هـ.ش). «مرجعیت "عرف" از دیدگاه مذاهب اسلام». پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی. ش 10 و 11.
حر عاملی، محمد بن الحسن. (1414 هـ). وسائل الشیعه. ج 28. قم: مؤسسه آل‌بیت علیهم السلام لإحیا التراث.
حلی، ابن‌ادریس. (1401 هـ). السرائر الحاوی التحریر الفتاوی. ج 3. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه الجامعه المدرسین.
خمینی، سیدروح‌الله. (1389 هـ.ش). تحریرالوسیله. ج 2. قم: انتشارات دارالعلم.
زراعت، عباس. (1396 هـ.ش). شرح مبسوط قانون مجازات اسلامی. [بی‌جا]: انتشارات جاودانه.
ساریخانی، عادل؛ و داوود کرمی گلباغی. (1389 هـ.ش). «تأثیر جهل حکمی بر مسئولیت کیفری از منظر فقه امامیه». مجله مطالعات حقوقی. س 8، ش 16.
سبحانی، جعفر. (1432 هـ). الحدود و التعزیرات فی الشریعة الإسلامیة الغراء. قم: مؤسسه امام صادق (ع).
سبزواری، عبدالاعلی. [بی‌تا]. مهذب الاحکام فی بیان حلال و الحرام. ج 28. قم: دارالتفسیر.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1408 هـ). روضه البهیه فی شرح اللمعه الدمشقیه. ج 9. قم: انتشارات داوری.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی. (1412 هـ). مسالک الافهام الی تنقیح شرائع الاسلام. ج 14. [بی‌جا]: مؤسسه معارف اسلامیه.
شیخ طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن بن علی بن حسن. (1364 هـ.ش). تهذیب الأحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید. ج 10. تهران: دارالکتب الأسلامیه.
صادق‌نژاد نائینی، مجید؛ و سکینه خانعلی‌پور واجارگاه. (1400 هـ.ش). «حکم اکراه در حدود؛ تحلیلی بر قسمت اخیر مادۀ 151 قانون مجازات اسلامی». مجله حقوقی دادگستری. دوره 85، ش 115.
طباطبایی، سیدعلی. (1412 هـ). ریاض المسائل. ج 13. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه الجامعه المدرسین.
طرابلسی، عبدالعزیز بن البراج. ( 1406 هـ). المهذب. ج 2. [بی‌جا]: مؤسسه نشر اسلامی.
علیدوست، ابوالقاسم. (1383 هـ.ش). «مرجعیت عرف در تطبیق مفاهیم بر مصادیق». مجله فقه و حقوق.
غلامی، علی. (1397 هـ.ش). «بررسی رابطه تحریم و تجریم در پرتو قاعده "التعزیر لکل عمل محرم"». پژوهشنامه حقوق اسلامی. ش 47.
فاضل هندی، محمد بن حسن اصفهانی. (1416 هـ). کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الإحکام. ج 10. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه الجامعه المدرسین.
قافی، حسین؛ و سعید شریعتی. (1398 هـ.ش). اصول فقه کاربردی. ج 2. قم: پژوهشگاه حورزه و دانشگاه.
محقق حلی، جعفر بن حسن. (1408 هـ). شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام. ج 4. قم: اسماعیلیان.
مرعشی نجفی، سیدشهاب‌الدین. (1424 هـ). احکام السرقه علی ضوءالقرآن و السنه. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی (ره).
مقدس اردبیلی، احمد. [بی‌تا]. مجمع الفائده و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان. ج 13. قم: مؤسسه النشر الاسلامی التابعه الجامعه المدرسین.
مکارم شیرازی، ناصر. (1391 هـ.ش). انوارالفقاهه فی شرح التحریرالوسیله کتاب الحدود. ج 3. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
مهروش، فرهنگ. (1401 هـ). تاریخ فقه اسلامی در سده‌های نخستین از آغاز اسلام تا شکل‌گیری مکتب اصحاب حدیث متأخر. تهران: نشر نی.
موسوی اردبیلی، عبدالکریم. (1427 هـ). فقه الحدود و التعزیرات. ج 3. قم: جامعة المفید.
میرمحمدصادقی، حسین. (1401 هـ.ش). جرایم علیه اموال و مالکیت. تهران: نشر دادگستر.
نجفی، محمدحسن. (1274 هـ). جواهرالکلام. ج 41. بیروت: دارالإحیاء الثرات العربی.
Contemporary Islamic Law Debate
Volume 2, Issue 4 - Serial Number 4
November 2025
Pages 187-206

Files

Share

How to cite

Statistics